Introductie Verduurzaming
Inventarisatietekening met kleurcodering van technische kwaliteit energetische verbeteringsopties van gevelopeningen bij een te verduurzamen hofje
Gaat het om prestaties op het gebied van gebruikscomfort en duurzaamheid, dan hebben monumenten de beeldvorming vaak tegen. Isolatie-initiatieven stuiten vaak op bezwaren van cultuurwaardenbehoud. Nieuwe energiezuinige technieken en installaties lijken doorgaans niet goed inpasbaar. Maar dankzij de beschermde status van monumenten is sloop of vervanging niet aan de orde en scoren zij in materieel opzicht hoog op de duurzaamheidsschaal. Hun bouwstoffen hebben al een lange levensduur en zullen niet snel als sloopmateriaal het milieu belasten.
Hoge energiekosten
Het energieverbruik van monumenten is doorgaans hoog en het wooncomfort matig. Bij monumenten zijn meestal geen isolatietechnieken en moderne isolatiematerialen toegepast. Via de gebouwschil - begane grond vloeren, buitenmuren, vensters, deuren en daken - gaat veel warmte verloren. Kieren veroorzaken tochtverschijnselen en verouderde verwarmingsinstallaties dragen ook niet bij aan een fijn binnenklimaat. Toepassing van duurzame energieopwekking stuit bij monumenten vaak op beperkingen. Benutting van bodemwarmte en inzet van lage temperatuurverwarming (LTV) heeft meestal nog niet plaatsgevonden.
Thermische verbetering van de gebouwschil is kansrijk, maar standaardoplossingen zijn vaak niet mogelijk, vanwege het monumentenzorgbeginsel van beeld- en materiaalbehoud. Ook de bouwfysische effecten van een toegevoegde isolatielaag zijn riskant. Vochtbelasting door condensvorming, na onoordeelkundige isolatie, vormt een groot schaderisico.
Kansen met kennis
Desondanks is met passende kennis van zaken (monumenteninstandhouding, bouwfysica en installatietechniek) meestal toch goede milieuwinst en energiebesparing te bereiken. Door slimme aanpassing of vervanging van installatietechniek kan de energie-efficiëntie extra worden verhoogd. Ook behoort duurzame energieopwekking soms tot de mogelijkheden. Het gebouw zelf bepaalt daarbij steeds de kansen en beperkingen: het gaat altijd om maatwerk.
Gebruik natuurlijke momenten
Ingrijpende verduurzamingsmaatregelen zijn het beste uit te voeren tijdens een restauratie of onderhoudsbeurt. Dan kunnen ingrepen gecombineerd worden en ontstaat integrale en toekomstbestendige kwaliteit van monumenteninstandhouding. Deze aanpak is ook het meest kostenefficiënt. Maatregelen die niet ingrijpend zijn en waarmee tegen lage kosten een hoog besparingsrendement behaald kan worden, kunnen het best direct worden uitgevoerd.
Wat is duurzaamheid
Het begrip ‘duurzaamheid’ wordt in het Nederlands in meerdere betekenissen gebruikt. Op deze site hanteren we in de eerste plaats de betekenis: verminderen energieverbruik, verlagen exploitatielasten (sustainability).
We hanteren daarbij de ‘trias energetica’ die uitgaat van:
- Beperk de energievraag
(door bijvoorbeeld isoleren of ander gebruik van de ruimte) - Gebruik duurzame energie
(hernieuwbare energiebronnen, zoals zon, wind, bodemenergie) - Indien nodig, gebruik dan fossiele brandstoffen, maar dan zo efficiënt en schoon mogelijk
Andere aspecten van duurzaamheid (niet behandeld op deze site) zijn:
- Duurzaam materiaalgebruik (durability). We gaan er van uit dat monumenten al aan dit aspect voldoen; zij bestaan immers al lange tijd.
- Afvalbeperking (circulair materiaalgebruik)
- Verminderen waterverbruik
- Invloed op de omgeving/ecologie