Rijks-, provinciaal en gemeentelijk monument
Als een monument wordt aangewezen door het Rijk (ministerie van OCW) noemen we dat een Rijksmonument. De wettelijke bescherming is geregeld in de Erfgoedwet. Meer informatie en een overzicht van Rijksmonumenten: website monumentenregister.nl.
Zo’n 160.000 gebouwen, objecten en terreinen zijn aangewezen als monument.
Als een gemeente een monument aanwijst, noemen we dat een gemeentelijk monument. Er is geen landelijk overzicht van gemeentelijke monumenten, raadpleeg hiervoor de betreffende gemeente. Ook zijn er lijsten van gemeentelijke monumenten per provincie op Wikipedia. De bescherming van het gemeentelijke monument is geregeld in een door de gemeente vastgestelde erfgoedverordening (of monumentenverordening).
Er zijn 2 provincies die ook monumenten aanwijzen, provinciale monumenten genoemd. De bescherming van een provinciaal monument is geregeld in een door de provincie vastgestelde provinciale verordening.
Meer informatie: website monumentenregie.nl
Wat betekent het aanwijzen tot monument?
- Subsidiemogelijkheden voor onderhoud, restauratie en verduurzaming
Als een pand, object of terrein is aangewezen tot monument zijn er diverse specifieke subsidiemogelijkheden voor onderhoud, restauratie en verduurzaming. Raadpleeg voor meer informatie www.restauratiefonds.nl en www.cultureelerfgoed.nl. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed of andere overheid kan bij het toekennen van subsidie naar bepaalde uitvoeringsrichtlijnen verwijzen.
- Voor de meeste veranderingen is een vergunning vereist
Het aanwijzen tot monument betekent niet dat er aan het gebouw niets meer mag worden gewijzigd. In het algemeen streeft de overheid er naar om de gebruiksmogelijkheden van een monument zo min mogelijk te beperken. Onderhouden, veranderen, verduurzamen kunnen dus plaatsvinden, zolang de historische waarde van het gebouw maar gerespecteerd wordt. Omdat veilig te stellen moet bij een verbouwing of andere wijziging een omgevingsvergunning (voor de activiteit bouwen en voor het wijzigen van een monument) aangevraagd worden. De ERM-richtlijnen houden hier rekening mee: de architect, adviseur of aannemer die werkt volgens de ERM-richtlijnen weet wat de overheid aan gegevens nodig heeft.
De gemeente houdt toezicht op de naleving van de eisen in de vergunning en andere regels.
Website: monumententoezicht.nl - Onderhoudsplicht
Ieder gebouw heeft onderhoud nodig, ook een monument. Dat zal in het algemeen naar behoren verlopen, maar voor uitzonderingsgevallen kent de Erfgoedwet een onderhoudsplicht. Die richt zich op het wind- en waterdicht houden van gebouwen. Meer informatie.
Groen erfgoed
Nederland telt ruim 1300 groene Rijksmonumenten zoals tuinen en parken, verdedigingswerken, boerderijen, begraafplaatsen en groen ruimtelijk erfgoed zoals landschappen en bossen. Daarnaast kennen we nog honderden gemeentelijke monumentale parken en op een andere wijze beschermd monumentaal groen erfgoed. Ze zijn beschermd vanwege specifieke aspecten en bijzondere kenmerken zoals ouderdom, een sterke historische gelaagdheid of een eenheid tussen gebouw (rood) en tuin (groen). Ze kunnen ook werk vertegenwoordigen van bepaalde tuinarchitecten of ze herbergen bijzondere soorten.
Lees meer op de website groenerfgoedzorg.nl
Klinkend erfgoed
Orgels en ander klinkend erfgoed zijn wettelijk beschermd als zij onderdeel zijn van een monumentaal gebouw. In een enkel geval is een orgel zelfstandig aangewezen als monument. Op klinkend erfgoed zijn dezelfde wetten en regels van toepassing als op gebouwde monumenten.