Rheden verduurzaamt met Maatwerk voor Monumenten

De gemeente Rheden gaat adviezen voor verduurzaming van monumenten koppelen aan een nieuw subsidiestelsel. Wie gebruik maakt van Maatwerk voor Monumenten betaalt nog slechts de helft van de kosten van de adviezen. Worden die vervolgens gerealiseerd, dan is daarvoor maximaal 20 procent subsidie beschikbaar.

Behoefte aan kennis
Rheden is rijk aan monumenten, 757 in totaal, waarvan 213 rijksmonumenten. Dagelijks worden de erfgoedadviseurs van de gemeente met duurzaamheidsvragen benaderd door monumenteneigenaren. Er is veel behoefte aan informatie: over wat er toegestaan wordt, welke methoden en technieken toepasbaar zijn, en waar deskundig advies ingewonnen kan worden. Daarom biedt de gemeente binnen het project Maatwerk voor Monumenten verduurzamingsadviezen voor monumentale panden aan. Daarvoor is grote belangstelling, vertelt Martijn Andela, adviseur erfgoed. ‘Een enquête wees uit dat 79 procent van de eigenaren graag zo’n advies zou willen krijgen. Maar wanneer wordt doorgevraagd naar echte realisatieplannen, dan blijkt dat maar 20 tot 30 procent ècht van plan is aan de slag te gaan. Dat betekent dat zeker de helft van de eigenaren die interesse hebben in advies, daar in de praktijk weinig of niets mee gaan doen. En dat is zonde van de kosten’.

Samenwerkende maatregelen
De gemeente kiest daarom voor een andere aanpak. De kosten voor een advies worden voor de helft in rekening gebracht. ‘De eigenaar betaalt daarmee € 1.250’, licht Andela toe, ‘maar hier staat tegenover dat we proberen het advies zo gedetailleerd op te stellen, dat hierop gelijk een vergunning kan worden verleend. Bovendien is er subsidie beschikbaar voor de uitvoering, want dat is uiteindelijk natuurlijk het doel van het project.’ Daarnaast is het de bedoeling eenvoudige verduurzamingsmaatregelen ambtelijk te laten toetsen en dan af te zien van de vergunningplicht. Dat gebeurt bijvoorbeeld ook in Delft om de drempel om te verduurzamen zo laag mogelijk te maken.

Alles in overleg
‘De advisering houdt rekening met de monumentale waarden, maar ook met de ambitie en wensen van de eigenaar, met wie wordt overlegd’, vervolgt Andela. ‘Het heeft geen zin maatregelen te adviseren die de eigenaar niet wil treffen. De adviezen zijn bovendien concreet: ze adviseren maatregelen die direct uitvoerbaar zijn.

Partnerschap Provincie Gelderland
‘Maatwerk voor Monumenten sluit aan’, aldus Andela, ‘op een pilot in samenwerking met de Provincie Gelderland waarin wordt onderzocht of met een gebiedsgerichte aanpak meer snelheid te maken is bij het verduurzamen van monumenten. Bij ons is het dorp Ellecom daarvoor geselecteerd. We gaan een analyse maken van het dorp waarin de cultuurhistorische waarden, gebouwtypen, specifieke karakteristieken van die bebouwing (bijvoorbeeld kapvormen), gebouwensembles en het bouwjaar van de bebouwing in kaart worden gebracht. Bepaalde gemeenschappelijke kenmerken kunnen tot verduurzamingsconcepten leiden die onder de aandacht kunnen worden gebracht van eigenaren van vergelijkbare gebouwen. Denk aan een typisch Rhedense villa van rond 1900, of aan een rijtjeshuis met spouw uit de eerste helft van de 20e eeuw. Zo’n verduurzamingsconcept zal nooit helemaal passen, maar het is al mooi als zo’n 80 procent van de stappen of maatregelen toepasbaar is in een vergelijkbaar pand, of dat nu monument is of niet.’

Meerkosten monument
‘De aanbesteding is afgerond. De opdracht is gegund aan het ERM-gecertificeerde bureau Dijkoraad. Zij gaan dus de maatwerkadviezen voor monumenten in Rheden opstellen’, vervolgt Andela. ‘De subsidie die Maatwerk voor Monumenten biedt is in principe bedoeld om de meerkosten van duurdere materialen of een zorgvuldiger uitvoering in monumenten te dekken. Zonnepanelen die zichzelf snel terugverdienen, vallen daar buiten. Maar ook HR++ glas of een warmtepomp worden in principe niet gesubsidieerd. Die heel gangbare ingrepen zijn niet duurder dan bij een normaal huis zonder monumentenstatus en daar heeft het Rijk een prachtige subsidieregeling voor: de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE)’.