Begrippenlijst

Aandachtspunt
Een afwijking die wordt geconstateerd op punten die niet van invloed zijn op de kwaliteit van het restaureren of die geen direct risico betekenen voor het object.

Accrediteren, accreditatie
Bij accreditatie wordt een certificerende instelling getoetst op het voldoen aan eisen in (internationale) richtlijnen voor accreditatie. De toetsing van een certificerende instelling kan in Nederland alleen gebeuren door de Raad voor Accreditatie (RvA). De werkwijze en de bij accreditatie gebruikte documenten zijn gepubliceerd op rva.nl.

Adviseur, bouwkundig
Deskundige op het gebied van bouwtechnische en/of bouwhistorische aspecten van de instandhouding van het monument.
Toelichting: Bij voorkeur een adviseur die voldoet aan de criteria van BRL 2000 EMA. Adviseurs die erkend zijn op basis van de EMA, voldoen aan de deskundigheidseisen die gelden voor het realiseren van de door ERM voorgestane restauratiekwaliteit.

Architect, restauratiearchitect
In restauratie gespecialiseerde architect die is ingeschreven in het Architectenregister, beheerd door het Bureau Architectenregister (BA) of een daarmee vergelijkbaar register in een lidstaat van de EU.
Toelichting: Bij voorkeur een architect die voldoet aan de criteria van BRL 1000 Erkend Restauratie-architectenbureau (ERA). Architecten die erkend zijn op basis van de ERA, voldoen aan de ambities en uitgangspunten die gelden voor het realiseren van de door ERM voorgestane restauratiekwaliteit.

Bedrijfsopleidingsplan
Een periodiek te actualiseren document dat beschrijft welke kennis en kunde binnen het bedrijf aanwezig is, hoe deze kennis en ervaring op peil te houden, uit te wisselen en over te dragen, welke behoeften, tekorten, verbeterpunten en aandachtspunten er bestaan en hoe deze in te vullen, als uitvloeisel van het beleidsplan met de strategische- en operationele doelstellingen van het bedrijf en toegespitst op de bijzonderheden van het uit te voeren restauratiewerk.

Beoordelingsrichtlijn (BRL)
Een document met de eisen waaraan een te certificeren organisatie (of product, proces, persoon) moet voldoen om een certificaat te verkrijgen. In de BRL wordt ook de wijze van certificatie beschreven. Door ERM beheerde documenten staan gepubliceerd op stichtingERM.nl 

Certificaat
De kwaliteitsverklaring zoals deze wordt afgegeven door de certificerende instelling (CI) aan een certificaathouder.

Certificaathouder
De rechtspersoon aan wie het certificaat is afgegeven.

Certificeren, certificatie
Bij certificatie wordt een organisatie (of product, proces, persoon) getoetst op het voldoen aan kwaliteitseisen, zoals beschreven in een beoordelingsrichtlijn (BRL) of een erkenningsrichtlijn. De toetsing wordt uitgevoerd door een certificerende instelling.

Certificatie-instelling
De instelling die aan de hand van de uitgevoerde toetsen een certificaat verstrekt aan de certificaathouder.

Compatibiliteit
Mate waarin de eigenschappen van het nieuwe materiaal is afgestemd op het bestaande. Een ingreep of behandeling mag geen schade (in technische of esthetische zin) toebrengen aan het aanwezige historische materiaal. De ingreep zelf dient binnen die randvoorwaarden zo duurzaam mogelijk te zijn.

Competentie
Aangetoond vermogen om kennis, vaardigheden en/of houding en persoonlijke kwaliteiten in voorkomende situaties op adequate, doelbewuste en gemotiveerde wijze proces- en resultaatgericht toe te passen.

Conserveren
Werkzaamheden aan (onderdelen van) een gebouw of object om verval te stoppen of dreigende aantasting te voorkomen met als doel handhaven van de aangetroffen staat. 

Erkenningsregeling
Zie beoordelingsrichtlijn.

Erkend restauratiebedrijf
Bedrijf dat een certificaat heeft op grond van een door de ERM beheerde richtlijn en is vermeld op stichtingERM.nl

Fabrikant
Een natuurlijke of rechtspersoon die een bouwproduct vervaardigt of laat ontwerpen of vervaardigen, en dat product onder zijn naam of merknaam verhandelt.

Herbehandelbaar(heid)
Als de behandeling is gedegradeerd tot een niet-acceptabel niveau, moet het mogelijk zijn om een nieuwe behandeling aan te brengen.

Hoofdaannemer, erkend restauratie bouwbedrijf
Een organisatie in het maatschappelijk verkeer die zelfstandig en voor eigen rekening en risico een bedrijf voert, eventueel met inschakeling van onderaannemers.

Imiteren
Vervaardigen van een nieuw onderdeel in de oorspronkelijke vorm met gebruikmaking van oorspronkelijke of nieuwe technieken en oorspronkelijke of modernere materialen. Dit kan met dezelfde (oorspronkelijke) of andere verbindingstechnieken.  

Instandhouding
Het proces van voorbereiding en uitvoering gericht op het fysiek handhaven en laten functioneren van gebouwen of objecten en hun onderdelen door middel van conserveren, onderhouden, repareren, kopiëren, imiteren en verbeteren. 

Karakteristiek gebouw of object
Een gebouw of object, dat niet als monument is beschermd, maar een kenmerkend onderdeel vormt van een stads- of dorpsgezicht (naar het oordeel van burgemeester en wethouders).

Klein bedrijf (certificatie)
Certificaathouder die gedurende het laatste jaar een bepaald maximaal aantal mensjaren eigen medewerkers werkzaam heeft in de restauratie van monumenten. Hieronder vallen ook zelfstandigen zonder personeel (zzp) en ondernemers zonder personeel (ozp).

Kopiëren
Vervaardigen van een nieuw onderdeel in oorspronkelijke vorm met gebruikmaking van oorspronkelijke verbindingstechnieken en oorspronkelijke of gelijke(soortige) materialen. 

Kwalificatie
Bewijs van persoonlijke eigenschappen, opleiding, training en/of werkervaring.

Kwaliteitsrichtlijn
1. Verzamelnaam voor beoordelingsrichtlijnen en uitvoeringsrichtlijnen voor bedrijven.
2. Leidraad voor aanbesteding door opdrachtgevers van restauraties, of voor toezichthouders bij vergunningverlening.

Kwalificatie
Bewijs van persoonlijke eigenschappen, opleiding, training en/of werkervaring.

Kwaliteitsverklaring
Zie certificaat.

Midden- en grootbedrijf (certificatie)
Certificaathouder die, gedurende het laatste jaar, een bepaald minimum aantal mensjaren eigen medewerkers werkzaam heeft in de restauratie van monumenten.

Monument
Een onroerend goed (gebouw of object) dat als beschermd is geregistreerd door rijk, provincie of gemeente. Onder monumenten vallen ook gebouwen en objecten die voorbescherming als monument genieten.

Norm
Wordt in meerdere betekenissen gebruikt: 


1. Productnorm/procesnorm: een eis aan een product of dienst die de manier van produceren weergeeft.
2. Beleidsnorm: een beleidsmatige eis of eis in regelgeving die een te halen niveau weergeeft (bv. de in het Bouwbesluit verplichte isolatiewaarde).
3. Document dat eisen bevat: bijvoorbeeld een URL, een BRL, een NEN of een protocol.

Onderhouden
Werkzaamheden aan (onderdelen van) een gebouw of object met als doel het behoud van materiaal en uitstraling om zo ingrijpender werkzaamheden te voorkomen. Onderhoudswerkzaamheden worden in principe met een regelmatige interval uitgevoerd en voorzien in een periodiek voorzienbare behoefte.   

Ontmantelen
Als ontmantelen (of demonteren) worden alle activiteiten aangemerkt waarbij constructies uit elkaar worden genomen, materialen worden weggenomen of afwerkingen worden afgenomen, om zo veel mogelijk te worden hergebruikt.

Opdrachtgever
De opdrachtgever van de certificaathouder; in het geval van een aannemer is dit doorgaans de principaal in het bouwproces, eventueel vertegenwoordigd door zijn architect of adviseur.

Prestatie
De mate waarin een eigenschap (bijvoorbeeld sterkte of waterdichtheid) voldoet aan de eis, uitgedrukt in een grenswaarde en gemeten, berekend of beproefd volgens de bij de eis behorende bepalingsmethode.
Toelichting: Deze definitie wijkt af van de definitie in de Bouwproducten Verordening (CPR). Wanneer een ‘prestatie conform de CPR’ wordt bedoeld, dan wordt dit vermeld.

Proefstuk
Een representatief voorbeeld op welke wijze het werk wordt geconserveerd, gerepareerd, gekopieerd, geïmiteerd of verbeterd met materialen in de juiste kwaliteit, vorm en samenstelling.

Projectplan
Een document dat de planmatige samenhang beschrijft van de specifieke maatregelen, voorzieningen en volgorde van activiteiten die nodig zijn voor de realisatie en de kwaliteitszorg van een project.

Reconstrueren
Het in een vroegere verschijningsvorm terugbrengen.

Renoveren
Het vernieuwen van (onderdelen van) een gebouw of object om het te laten voldoen aan eigentijdse eisen op het gebied van: veiligheid, functionaliteit, comfort en duurzaamheid (waaronder milieubelasting). Daaronder valt: verbeteren. 
Toelichting: Onder renoveren wordt in het algemeen verstaan: het grondig opknappen en moderniseren van oude woningen, gebouwen of wijk. In de restauratiesector wordt renoveren ook wel gebruikt voor het opknappen van historische gebouwen zonder monumentenstatus. ‘Restauratieprojecten’ bij een monument of cultuurhistorisch belangrijk gebouw omvatten in toenemende mate ook werkzaamheden die als renovatie gekenschetst kunnen worden. Vooral ook wanneer er sprake is van ander of intensiever gebruik. Bijvoorbeeld werkzaamheden rond het isoleren en het gebruik van uit energetisch oogpunt betere installaties.

Repareren
Het uitvoeren van plaatselijke herstelwerkzaamheden waarbij zo weinig mogelijk materiaal wordt vervangen, veranderd of toegevoegd met gebruikmaking van oorspronkelijke of modernere reparatiematerialen.  

Restauratie
Het onderhouden, herstellen, aanpassen, verbeteren of in de oorspronkelijke staat terugbrengen van (onderdelen van) gebouwen of objecten met monumentenstatus dan wel met een duidelijke cultuur-historische waarde

Restauratiekwaliteit
De restauratiekwaliteit wordt bepaald door:

• de mate van behoud of versterken van de cultuurhistorische waarden van het monument;
• de technische en functionele degelijkheid van de ingreep.

Essentieel is de balans tussen onderhoud en behoud. Het is de kunst om een passende balans te vinden tussen het technisch op orde brengen, het aanpassen in verband met functionele wensen en het behouden van de cultuurhistorische waarden van het monument.

Restaureren
Het uitvoeren van herstelwerkzaamheden aan (onderdelen van) gebouwen of objecten met monumentenstatus dan wel met een duidelijke cultuur-historische waarde, die verder gaan dan normaal onderhoud en tot doel hebben het gebouw in goede staat te brengen met behoud van cultuurhistorische waarden. Daaronder vallen : conserveren, repareren, kopiëren, imiteren en verbeteren.

Reversibiliteit
Een ingreep moet volledig omkeerbaar zijn. Of het gaat bij de ingreep om een herkenbare toevoeging, die dankzij de herkenbaarheid weer ongedaan kan worden gemaakt.
Toelichting: Reversibiliteit betekent in dit geval ‘omkeerbaar zonder schade te veroorzaken’. Zie ook het begrip Renoveren. ‘Renoveren’ heeft betrekking op het gebouwniveau en ‘Verbeteren’ op onderdeelniveau.

Scholingsplan
Een periodiek te actualiseren meerjarig document (ten minste voor 2 jaar) dat beschrijft welke kennis en kunde bij de certificaathouder aanwezig is, hoe deze kennis en ervaring op peil wordt gehouden en welk tekort aan kennis er is en hoe deze lacune wordt opgevuld.

Slopen
Als slopen worden alle activiteiten aangemerkt waarbij materiaal vernietigd of zodanig verwijderd wordt dat het niet meer of zeer beperkt ter plaatse voor hergebruik in aanmerking komt.

Tekortkoming
Een ernstige afwijking die moet leiden tot direct te nemen maatregelen naar aanleiding van een audit.

Uitvoeringsrichtlijn (URL)
Een document met uitvoeringstechnieken, methoden en de technische specificaties van materialen, gebruik van producten, verbindingen etc. Een uitvoeringsrichtlijn valt altijd onder een Beoordelingsrichtlijn en moet altijd in samenhang hiermee gelezen worden. Door ERM beheerde documenten zijn gepubliceerd op stichtingERM.nl

Verbeteren
Het vervaardigen van een nieuw onderdeel in oorspronkelijke of aangepaste vorm met gebruikmaking van oorspronkelijke of modernere materialen; waarbij de prestaties worden verbeterd ten aanzien van: veiligheid, functionaliteit, comfort of duurzaamheid (waaronder milieubelasting). Dit kan met gebruikmaking van dezelfde of andere verbindingstechnieken.

Verbeterpunt
Een minder ernstige afwijking dan een tekortkoming, die moet leiden tot verbetermaatregelen binnen een af te spreken termijn.

Vernieuwen
Het vervangen van het bestaande door een nieuw vervaardigd onderdeel in een oude vorm. Vernieuwen kan door kopiëren, imiteren of verbeteren.

Vervangen
Het door nieuw gelijk(soortig) materiaal vervangen van een totaal aangetast onderdeel dat niet meer te conserveren, te repareren of opnieuw te gebruiken is.

Voorbescherming
Voorbescherming houdt in dat het vergunningenstelsel van de Erfgoedwet (voor archeologische monumenten) respectievelijk de Wabo (voor andere dan archeologische monumenten) gedurende de procedure tot aanwijzing als beschermd monument van overeenkomstige toepassing is.

Waardenstelling
Het vaststellen van de cultuurhistorische waarde(n) (monumentale waarden) van gebouw of gebouwdeel. De waardenstelling beargumenteert waarom bepaalde bouwdelen het behouden waard zijn. Hierbij worden 5 hoofdcriteria gehanteerd: cultuurhistorische waarden, architectuur- en kunsthistorische waarden, situationele en ensemblewaarden, gaafheid en herkenbaarheid, en zeldzaamheid.

Werkplan
Een plan van aanpak (omschreven planning en werkwijze) voor in ieder geval de risicovolle en restauratiespecifieke onderdelen van het werk.