Zorg en onderhoud voor groene erfgoed gaan waarderen

‘De Coronacrisis maakt dat we Nederland aan het herontdekken zijn. Dat is een mooie bijkomstigheid bij zoveel narigheid. Het geeft de mogelijkheid ons groene erfgoed voor het voetlicht te brengen en met verhalen en beelden de waardering ervan te voeden. Dat maakt het vervolgens mogelijk de aandacht te vestigen op de noodzaak van goede zorg en onderhoud’.

An van Veen – eigen foto

Een spagaat voor groen erfgoed
An van Veen is namens de Federatie Instandhouding Monumenten (FIM) bestuurslid van ERM. In haar dagelijkse werk is zij adviseur strategie en programmaleider bij Staatsbosbeheer. Daarmee brengt zij binnen FIM en ERM de kennis over, en de aandacht voor het groene erfgoed in.
‘Specifiek aan het groene erfgoed is dat het, veel meer dan het gebouwde erfgoed, te maken heeft met externe, niet te beïnvloeden omstandigheden. Natuurlijk hebben de fundamenten van monumenten te lijden onder de droogte, maar het groene erfgoed kan er door worden geruïneerd. Datzelfde gevaar voor groen erfgoed dreigt bij plagen zoals de buxusmot en de essensterfte. Dat brengt de groene beheerders in een spagaat. Wat zijn de alternatieven? Wat kun je vervangen? Enerzijds wil je recht doen aan het historische beeld, een beukenlaan wil je een beukenlaan laten zijn bijvoorbeeld, anderzijds wil je voor het groene erfgoed perspectief vinden om het toekomstbestendigheid te geven’.

Kennis opbouwen en delen
‘Doordat het groene erfgoed onder invloed staat van externe factoren’, zegt An van Veen, ‘hebben de beheerders ook veel te maken met andere belangengroepen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de omliggende landbouw en het waterbeheersysteem. Zo heeft een ecologische rijk landgoed een specifieke waterhuishouding nodig om te kunnen floreren. Dat vergt nauw overleg met het waterschap en het op orde brengen van het watersysteem kan de omliggende landbouw raken. Met hun zal een structurele en intensieve samenwerking moeten worden opgebouwd. Noodzakelijk daarvoor is een krachtenbundeling binnen de groene erfgoedsector. Netwerken vormen en gezamenlijk kennis detecteren en laten vloeien’. Staatsbosbeheer, vertelt ze, werkt daartoe nauw samen met de in hetzelfde pand gehuisveste RCE. ‘Zo bieden we met veel succes samen het Webinar Behoud Groen Erfgoed aan’. Dit Webinar gaat in op een rapport waaruit blijkt dat de staat van de inheemse bomen en struiken in Nederland ronduit zorgwekkend is. De helft van de soorten is zeldzaam en in hun voortbestaan bedreigd. Toch wordt dit nauwelijks opgemerkt.
‘Een Webinar als dit’, aldus An van Veen, ‘is een voorbeeld hoe we niet alleen de aandacht willen vestigen op de problemen, maar vooral ook de oplossingen in kaart willen brengen’.

Kennis om keuzes te onderbouwen
Oplossingen zijn niet altijd eenduidig. ‘Je ziet dat wegbeheerders nu bezig zijn om meer gemengde beplantingen langs de wegen aan te brengen als bijdrage aan de klimaatadaptatie. Zo simpel is het voor een historische tuin of park niet. Hoe vind je daar de juiste balans? In dat wankele evenwicht waarin de groene erfgoedzorger zich geplaatst ziet, kunnen de richtlijnen van ERM steun bieden. Het begrip kwaliteit kan een spectrum aan mogelijkheden bieden die met de in de richtlijnen opgenomen kennis voor onderbouwing van keuzes kan zorgen’. Binnen Staatsbosbeheer brengt An van Veen de richtlijnen onder de aandacht. ‘Zowel in de uitvoering, in de contractvorming als in de bedrijfsvoering’. Wat ze graag zou zien is aandacht voor certificatie. ‘Er tot nu toe slechts één bedrijf op het vlak van groen wat zich gecertificeerd heeft. Dat is mager. Het zou goed zijn om binnen de sector eens te bespreken wat voor hen de grootste bottle neck is om zich te certificeren’.
Een ander aandachtspunt zit er aan te komen, wanneer in maart de verkiezingen plaatvinden. ‘Er komt dan een nieuw kabinet, met een nieuw regeerakkoord. Dat heeft weer veel invloed op cultureel erfgoedsector. Ook daarom bepleit ik dat de sector zoveel als mogelijk initiatieven neemt richting het brede publiek. Wanneer we in staat zijn de fascinatie te raken, bij kinderen, bij jongeren, bij volwassenen, is goede aandacht voor het erfgoed in de nieuwe plannen verzekerd.’