Voorkom brand in haard of schoorsteenkanaal

Voor de eigenaar van een monumentaal woonhuis is een mooie schouw met open haard of een houtkachel een verrijking. Een mooi zichtelement, vaak als centraal punt in een ruimte. Omdat alle bouwmaterialen door hitte aangetast worden, is het belangrijk om regelmatig na te gaan of de haard en het schoorsteenkanaal nog brandveilig zijn. En alert te zijn bij het aanbrengen van veranderingen. Lees hier over de praktijkervaringen en tips van specialist en eigenaar.

Een lekke en oververhitte schoorsteen – foto Ambiance

Brandgevaar
'We doen regelmatig schrikbarende ontdekkingen op het gebied van brandveiligheid. Achterstallig onderhoud van een schoorsteenkanaal of een verkeerde, te goedkope bouw van een nieuwe kachel of open haard in een historische schouw', mailt Marcel Verkuijl aan ERM. Reden voor een bezoek aan Ambiance in Heteren, het bedrijf van Marcel Verkuijl, waarbij hij nauw samenwerkt met haardenspecialist Roy Boddeke.
 
Schoorsteenkanalen verslijten na verloop van tijd
'De oude kolenkachels waren zo gek nog niet', vertelt Roy Boddeke. 'Ze konden aan de achterzijde koude lucht uit het vertrek aanzuigen en zo de hitte die via het schoorsteenkanaal werd afgevoerd, temperen'. 'Toen ook waren, pak 'm beet begin vorige eeuw', vult Marcel Verkuijl hem aan, 'die schoorsteenkanalen nog goed en niet versleten. Nu, zo’n honderd jaar later, zijn de stenen en de mortel afgebladderd en beschadigd geraakt. De afvoer kan de veel hogere hitte niet goed meer aan. Dat geeft al kans op brand. Als aan zo’n kanaal ook nog houten balken gehecht zijn, maakt dat het risico op brand nog vele malen groter'. Roy Boddeke komt met een hoog aantal schadegevallen; 'zeker twintig tot dertig keer per jaar kom ik brandschade tegen, en dan spreek ik alleen nog maar over de regio waar ik met het meeste werk, namelijk Gelderland. Dat zijn (gelukkig) niet altijd monumenten, maar het geeft wel te denken'.

Een nieuwe haard vraagt extra aandacht
Plaatsing van een nieuwe haard in een historische schouw betekent altijd aanpassing van het schoorsteenkanaal. Marcel Verkuijl: 'Een haard geeft al gauw 350 graden hitte af. Dat is te veel voor een wat ouder stenen rookkanaal. Alleen een dubbelwandige roestvrijstalen pijp, gewikkeld in een isolatiedeken, kan dat aan. En dan heeft die pijp ook een doorsnede nodig van tenminste 200 tot 300 millimeter'.

Schoorsteenvegers
Verkuijl en Boddeke signaleren een groot gebrek aan kennis hieromtrent, ook bij bijvoorbeeld de schoorsteenvegers. 'Zij inspecteren niet het rookkanaal op veroudering of schade, tenzij je dit als eigenaar expliciet gevraagd hebt. Het is verstandig om dat wel te vragen'. Branche-organisatie Univé maakt melding van tenminste 2.000 schoorsteenbranden per jaar en wijt dit aantal met name aan houtkachels. Daarvan telt Nederland vermoedelijk meer dan een miljoen exemplaren. De brancheorganisatie wijst erop dat houtstook leidt tot uitstoot van creosoot, dat de schoorsteen binnenin bedekt met een teerachtige laag. Deze zwarte roetlaag kan smeulen en banden, met hittescheuren in de schoorsteen tot gevolg. Gaat de schoorsteen eenmaal smeulen, dan is brand onvermijdelijk.

Brandgevaar CV-kachels
Eigenaar en bewoner van een zeventiende-eeuwse boerderij in Voorst, Jan-Hein van Drogenbroek, heeft een mooie haard in zijn boerderij. Hij onderschrijft de gevaren die schuilen in onvoldoende onderhoud van haard of schoorsteenkanaal. Hij signaleert nog een ander probleem, een verkeerd ontwerp van de haard. 'CV houtkachels of CV pelletkachels zijn vaak afkomstig uit Oost-Europa, want die zijn relatief zeer goedkoop. Deze zijn nagenoeg zonder uitzondering allemaal zeer brandgevaarlijk, omdat de terugslag niet, of niet goed is geregeld. De lucht wordt aangevoerd en de verbrandingsgassen afgevoerd door natuurlijke trek. Verandert dit, door bijvoorbeeld een valwind, dan slaat de vlam de ketel in, met grote kans op brand. Dit gevaar is echter vrij eenvoudig en gelukkig goedkoop op te vangen. Bij een CV-installatie zijn er CV-leidingen en vrijwel altijd een buffervat in de directe omgeving. Door een CV-aanvoerbuis boven de brander te installeren en te voorzien van een sprinkler heb je in de meest gevallen meer dan voldoende capaciteit aan water, al gauw 500 tot duizend liter, om een beginnende brand te blussen. Ik heb dat zelf kunnen installeren, kosten 15 euro. Een loodgieter heeft er een half uur werk aan.'