Digitalisering is een blijvertje in het steenhouwwerk: het tekenen en maken van een mal verdwijnen
‘Je moet technische vernieuwingen omarmen, nooit achterblijven, dan loop je het risico je positie te verspelen’, stelt Roderick Nijenhuis, commercieel directeur bij Slotboom Steenhouwers. ‘Dat vergt niet alleen investeringen in machines en apparatuur, maar ook in de opleiding van de mensen. Ook de aloude ambachten vragen inmiddels steeds meer om hooggeschoolde mensen’.
24/7 zagen
Er staan drie CNC-machines en een oudere, traditioneel gestuurde zaagmachine bij Slotboom Steenhouwers in Winterswijk. ‘Steenzagen is eigenlijk altijd al een industrieel proces geweest. Het gaat vooraf aan het steenhouwen. Deze machines werken in potentie 24/7. ’s Nachts natuurlijk met wat minder gecompliceerd werk, om risico’s te vermijden’, vertelt Roderick Nijenhuis. De digitalisering en robotisering is snel gegaan, schetst hij. ‘Na de handzaag kwam in de industriële revolutie met mechanisatie en elektrificatie de mogelijkheid zware en tijdrovende processen efficiënt uit te laten voeren door machines, aanvankelijk nog vrij primitief, naar hedendaagse standaard, maar daar kwam verandering in toen in de jaren 60 van de vorige eeuw de synthetische diamant zijn intrede deed. De machines werden steeds sneller en in de jaren tachtig deed de automatisering zijn intrede. Met eerst semi-automatische programma’s, gericht op repeterende werkzaamheden. De ene verbetering na de andere bleek mogelijk, met dan nu volautomatisch werkende computer gestuurde CNC-machines’.
Minder belastend
Deze robotisering heeft belangrijke voordelen, somt Roderick Nijenhuis op. ‘Het werk is minder zwaar en belastend. Het is ook minder schadelijk voor de gezondheid’. ‘Maar’, voegt hij er gelijk aan toe, ‘het vergt ook veel van de mensen. Ze moeten bijvoorbeeld zo’n machine leren bedienen, leren programmeren. Waar er in de oude protocollen eerst een mal werd gemaakt die kon worden gepast op het nieuw te maken stuk steen, die dan later ook uitgetekend diende te worden, komen die tekeningen tegenwoordig uit een computer, 2D, om vervolgens omgezet te worden naar 3D. Dit digitale 3D model kan worden gebruikt om een CNC machine te laten werken, maar niet zonder de nodige, machine-specifieke aanpassingen. En elke machine is anders en kan werken op andere software. Dat zijn veel extra stappen, waarbij het scheelt dat steenhouwers van nature al een sterk driedimensionaal inzicht hebben’.
Waarborgmomenten
‘Natuurlijk gaat het hierbij om grote investeringen, die ook betaald moeten kunnen worden. Daartegenover staat dat faalkosten fors kunnen worden teruggedrongen. Neem een foutieve behandeling van een stuk natuursteen. Dan praat je al gauw over zo’n vijf, zesduizend euro schade. In het virtuele proces zitten veel meer waarborgmomenten, er wordt niet begonnen zonder de benodigde akkoorden, en nagenoeg alle zaag- en freesprocessen worden eerst in de computer gesimuleerd. Daarnaast is het hele bewerkingsproces vooraf veel beter in te schatten. Je kunt vooraf al berekenen dat een bepaald zaagwerk 103 uur en 6 minuten gaat duren. Dat maakt de planning veel efficiënter’.
Een mooie uitdaging
Een van de andere pluspunten is, aldus Roderick Nijenhuis, de opslag van kennis. ‘Er ontstaat een digitale bibliotheek, waaraan bij wijze van spreken aan elke bewerkte of geleverde steen een paspoort is toe te kennen’. En de ontwikkelingen gaan door. ‘Ik voorzie dat in de toekomst de nu nog bestaande schakel, het droge tekenen, zal verdwijnen. Het zal mogelijk zijn om op basis van scandata zonder het oude tekenwerk middels een CNC machine toch tot productie te komen. Waar nu bijvoorbeeld nog op basis van een scan een pointcloud nota bene wordt nágetekend, zal dat in de zeer nabije toekomst overbodig zijn. En maar beter ook, het is toch van een zekere knulligheid om data eerst te moeten nátekenen alvorens aan het werk te kunnen gaan. Van belang is echter wel dat degene die de datamigratie begeleidt voldoende kennis heeft van architectuur, met name ook architectuurgeschiedenis, om zo de juiste uitvoering, bouwkundige logica en verhoudingen te kunnen waarborgen. Dat vraagt nóg meer van de aloude ambachtslieden, of dat nu timmerlieden, metaalbewerkers of steenhouwers zijn. Toch een mooie uitdaging?’, besluit hij.
Roderick Nijenhuis: ‘Het lijkt alsof er is getekend, maar de belijning buitenmaten is direct 3D gemodelleerd’ – foto's Slotboom Steenhouwers