Jacques Monasch: ‘Restauratiebranche heeft eigen dynamiek’

De toekomst van de bouw en de restauratiebranche loopt niet volledig parallel. ERM-voorzitter Jacques Monasch ziet dat bouw- en restauratiesector steeds meer uit elkaar gaan lopen. ‘De restauratiebranche heeft een eigen dynamiek’. Een opiniërende bijdrage.

Vakmanschap op de steiger, de restauratie van de Sint Jan in Den Bosch – foto ERM

Rap tempo
De bouw verandert in rap tempo. Denk aan de verduurzamingsopgave met andere eisen en een toevloed aan nieuwe, slimme bouwmaterialen, de digitalisering van het werkproces (Bouw Informatie Model en andere tools) en een steeds complexere organisatie van het bouwproces waar ook de wetgeving (Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen) op inspeelt. De restauratiebranche verandert ook, met dezelfde aanleidingen en een aantal extra.

Verduurzaming
Een restauratiemedewerker moet van meerdere markten thuis zijn. De verduurzaming speelt overal doorheen. Kennis van bouwfysica (vochthuishouding bij isoleren; koudebruggen) is nodig. Bij de standaard-bouw is alles voorgekauwd, maar bij monumenten is alles ‘anders’; maatvoering, producttoepassing – geen enkele gebruiksvoorschrift speelt in op historische situaties. Je moet de elementaire principes van bouwfysica en materiaalkennis dus op orde hebben om tot goede oplossingen te komen en om basale fouten tijdens de uitvoering te voorkomen.

Geen gejakker
Het werk in de restauratiesector is interessanter, leuker voor de ervaren medewerker die het gejakker van de nieuwbouw zat is en zijn/haar ervaring wil inzetten op een leuke, verantwoorde manier. Ik zie dat bedrijven bewust de restauratiemarkt opzoeken om hun ervaren medewerkers te kunnen behouden, medewerkers die anders weg gaan voor leuker werk.

Moderne technieken
Tegelijkertijd zien we dat steeds meer moderne technieken worden toegepast. Dat maakt het voor jongeren des te interessanter om in de restauratiesector te gaan werken. Dat vraagt ook om aangepaste opleidingen. Het werk in de restauratiebranche is niet meer alleen het traditionele ambacht van vroeger. Ik zie dat ook in de restauratiebranche sluipenderwijs een deel van het werk is overgenomen door machines, robots. Met name het zware werk, bijvoorbeeld verwerken van natuursteen (de machinale productie in de timmerfabriek). Ook het maken van 3D-opnamen voor schade-identificatie en een voortgaande digitalisering van het ontwerpproces doet in rap tempo zijn intree.

Mooie mix
Geen reden tot een stoffig of traditioneel imago van de restauratiebranche dus. Integendeel: de restauratiebranche biedt werk aan een mix van moderne en traditionele kennis die samen tot een zeer boeiend geheel leidt. Tegelijk betekent het bovenstaande wel dat er een ‘shake out’ van medewerkers aan de onderkant plaatsvindt: minder goed opgeleide mensen kunnen in de restauratie steeds minder makkelijk mee komen en zullen uitstromen naar de nieuwbouw. Het investeren in opleidingen om restauratieprofessional te worden, en te blijven, is een essentiële opgave. Meer praktisch: ik zie wel wat in een herwaardering van het meester-gezelprincipe om het enorme gat dat is ontstaan in de beschikbaarheid van goede mensen te helpen vullen. Dat vergt ook aandacht binnen de bedrijven voor het opleiden en begeleiden van jonge mensen. Sociale competenties en nieuwsgierigheid bij de werknemers moeten hoger in het vaandel komen te staan.

Uitvoeringsrichtlijnen
Om dit alles te bestendigen is het nodig dat de moderne eisen als verduurzaming, materialen en het digitaal werkproces terecht komen in uitvoeringsrichtlijnen die passen bij de sector. Zie bijvoorbeeld het aanvullen van de uitvoeringsrichtlijnen voor monumentale daken met praktisch uitgewerkte isolatie-concepten.

Kwaliteit borgen
Telkens gaat het om kwaliteit en de borging daarvan. Daarom is het logisch en wenselijk dat aan het verlenen van subsidies voor onderhoud en restauratie kwaliteitseisen worden gesteld. Eisen die beantwoord kunnen worden met behulp van de ERM-richtlijnen. Dat heeft in ieder geval een positief effect op de voorbereiding. En als het gaat om de output, dan moeten kwaliteitseisen gezekerd worden door het werken met gecertificeerde bedrijven. Het restauratie-ambacht staat voor een aantal grote uitdagingen. Sommige daarvan kunnen worden beschouwd als bedreigend. Gelukkig is de restauratiebranche voldoende dynamisch om dit op te pakken.

Jacques Monasch - foto Domenique van Lint