Alleen gas bevrijdde de Vlietmolen van de kevers

Het werd her en der ‘een kek wespenpakje’ genoemd, het zwart-gele zeil dat vier dagen lang de Vlietmolen in Lexmond volledig afsloot. Dat was nodig om de molen met gas te bevrijden van de bonte knaagkever. Na eerdere pogingen met andere technieken, bleef alleen deze mogelijkheid over.

‘Kek wespenpakje’ van de Vlietmolen in Lexmond – foto ERM (met toestemming binnen de afzetting genomen)

De knaagkevers deden hun naam eer
Molenaar Thijs van Hoof was het spuugzat, vertelt hij. ‘Ik hoorde ze echt knagen, de bonte knaagkevers. Er is van alles aan gedaan, maar met meer schade aan het houtwerk dan aan het ongedierte’. En dus besloot de eigenaar, Molenstichting SIMAV, tot begassing. ‘Als we niets doen stort de molen in elkaar, licht Teus van Gelder van de stichting toe. ‘We zijn een POM (een Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud – red.) dus hebben we eerst heel zorgvuldig de richtlijnen uitgeplozen welke mogelijkheden ons nog resten’. Dat was de bestrijding met Sulfurylfluoride (SO2F2), geheel conform de URL 5001 Bestrijding houtaantasting door insecten en zwammen in historische gebouwen, licht projectleider Twan Verbeek van Dokter Houtworm, onderdeel van Anticimex, toe. ‘Voor SO2F2 gelden de eisen zoals vastgelegd in de Kwaliteitsnorm Plaagdiermanagement van de Stichting Keurmerk Plaagdiermanagement Bedrijven (KPMB). Er worden alleen middelen toegepast die zijn toegelaten door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Voor monumenten is dit verder uitgewerkt in URL 5001. We zijn daarom nu ook bezig met de ERM-certificatie voor URL 5001. Het gas heeft een 100 procent afdoding’. Hij staat voor de afzetting rond de molen en wijst: ‘Het is een grote watermolen compleet met watergangen, die geheel moest worden afgesloten. Het zwart-gele zeil is Amerikaans. Het geel is een waarschuwingskleur: pas op hier wordt gewerkt met giftige stoffen! Het zwart dient om de warmte vast te houden’.

Voortdurende monitoring
De begassing is een proces van vier dagen. ‘Nadat we maandag de molen volledig hebben ingepakt is die vervolgens van boven tot onder met gas ingespoten. Hierdoor wordt in het gehele object alle stadia van de houtaantastende insecten afgedood. Van ei en larve (ook wel made genoemd) tot pop en imago (de volwassen kever)’. ‘Met gas’, vervolgt Verbeek, ‘zijn houtaantastende insecten op moeilijk bereikbare plaatsen te bestrijden. Bijvoorbeeld in plafonds of achter afgewerkte plekken waar het hout amper is te vervangen’.

Het inpakken van de molen – foto Anticimex

‘Vier dagen later kan het gas de molen uit. Al die tijd heeft meetapparatuur in de molen op verschillende plekken de CT waarde gescand’, vertelt Verbeek. ‘Met een app wordt dit buiten de molen gemonitord. Zo wordt 24 uur per dag de hoogte van de gaswaarde op de verschillende plekken in de molen gecontroleerd. En ook een eventueel scheurtje in het zeil – stel dat – kan tot tijdig ingrijpen leiden. Het enige nadeel van gas is dat er geen residu van het bestrijdingsmiddel in het hout achterblijft, wat met een oppervlakte behandeling bijvoorbeeld wel het geval is. Gas doodt en ontsnapt daarna, en is dus weg. Dit is echter de enige manier om direct 100 procent af te doden. Ook achter lastige of niet te bereiken delen’, aldus Verbeek. ‘Wel is daarna het hele gebouw volledig schoon en zonder enige gezondheidsgevaar te gebruiken’.

Strenge veiligheidsmaatregelen
Voorafgaand aan de ingreep ging een heel traject, licht hij tot slot toe. ‘Er gelden strenge veiligheidseisen. De toezichthouder van de overheid, de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), ziet daadwerkelijk toe. Na een eerste inspectie en een diagnose wordt een Plan van Aanpak opgesteld. Wanneer dit door de eigenaar wordt geaccepteerd worden gemeente, politie, brandweer, ILT en ambulancedienst geïnformeerd. Na de goedkeuring door deze instellingen wordt tot begassing overgegaan. Daarbij gelden strenge veiligheidseisen. Tien meter rondom de molen wordt deze afgezet, ook een langslopende weg of watergang.’. Hij besluit met de vermelding dat deze methode ook gebruikt wordt bij monumentale boerderijen, woningen en boten. Vorig jaar nog de 400 jaar oude watermolen van Haaksbergen.’