Verantwoord herstel van een betonnen kolos

‘Een Walhalla aan opgaven’ noemt projectleider Patrick Karremans de betonrestauratie van Fenixloods II in Rotterdam. En om in dat Walhalla de weg niet kwijt te raken helpt hem, naast de kennis en kunde binnen Vogel BV, het bedrijf waar hij bedrijfsleider is, de nieuwe uitvoeringsrichtlijn voor het restaureren van ‘Historisch beton’ (URL 4005). Hij was nauw betrokken bij het opstellen daarvan.

Afgebrokkelde Kristal Cement Graniet laag - foto Vogel BV

Transformatie van loods
Op het Rotterdamse Katendrecht, aan de zuidoever van de Maas, wordt de enorme, honderden meters lange Fenixloods II in opdracht van de Stichting Droom en Daad getransformeerd naar een complex voor culturele voorzieningen, creatieve bedrijven, horeca en een op de eerste verdieping te huisvesten nieuw museum, het Landverhuizersmuseum. Daar gaat het verhaal verteld worden van de miljoenen mensen die vanuit Katendrecht de wereld introkken, met name naar New York.

Naast constructief wordt ook visueel veel hersteld – foto Vogel

Reeks aan schades
Zover is het nu nog lang niet. De betonnen loods vertoont zowel binnen als buiten een enorme reeks aan schades. Constructief, maar ook veel esthetisch, vertelt Patrick Karremans. ‘In die volgorde moet ik erbij zeggen, want allereerst moet natuurlijk de constructie van de loods worden hersteld. Daarna komt de esthetiek aan bod. “Eerst repareren, dan verfraaien”, zeggen we hier’. Hij tekent daarbij aan dat de loods geen monumentale status heeft, maar wel zo wordt behandeld. ‘Anders dan bij de eerder gerestaureerde loods Fenix I, waar de reparaties zichtbaar bleven, laten we die hier niet in beeld’. Patrick Karremans noemt de twee richtlijnen ‘twee uitersten die we hier samenbrengen’. ‘Dat is een van de mooie aspecten van deze opgave’. Net als, somt hij op, ‘de verrassingen die zich elke dag weer voordoen, ondanks het voorafgaande bouwhistorisch onderzoek. En het werken in een bouwteam, dat de flexibiliteit en dynamiek waarborgt om een enorm project als dit tot een goede einde te brengen’.

Treden op de Restauratieladder
Zijn betrokkenheid bij het opstellen van de URL 4005 – en hij is ondertussen bezig zich te certificeren – maakt dat hij moeiteloos de praktische werkzaamheden van alledag kan plaatsen in de Restauratieladder, de basis voor elke richtlijn. Hij geeft als voorbeeld de afgebrokkelde Kristal Cement Graniet laag. Een speciale laag die in het verleden vanwege zijn decoratieve uitstraling op de betonnen buitenzijde door Vogel was aangebracht. Deze laag was losgekomen en wordt nu vervangen, niet zozeer vanwege constructieve overwegingen, maar uit esthetische motieven. ‘De trede “Imiteren” van de Restauratieladder was hierbij leidraad’. Elders, aan de oostgevel, moet de cementgebonden stuclaag worden hersteld en zal om dezelfde reden weer op de oorspronkelijke kleur worden gebracht.

Informeren en motiveren
Eenzelfde aanpak geldt voor het interieur, waar eveneens naast constructief ook visueel wordt hersteld. ‘Beide dagen ons telkens weer uit om na te denken wat tot welke hoogte en op welke wijze het beste kan worden gerestaureerd. En soms komen we tot een besluit om iets niet te repareren, omdat anders de geest uit de fles zou zijn’. Want’, voegt hij eraan toe, ‘met alleen de richtlijn voor modern beton (BRL 3201) kan het uiterlijk van een historisch betonnen gebouw geheel worden vernietigd’. Deze BRL 3201 is dan ook met name bestemd voor het repareren van beton in nieuwbouw-, onderhouds- en renovatieprojecten. De richtlijnen in dit document kunnen echter strijdig zijn met de uitgangspunten voor het restaureren van historisch beton, waarbij het zo veel mogelijk behouden van aanwezige monumentale waarde van het beton centraal staat. De URL 4005 biedt daarom een handvat voor het restaureren van betonnen bouwdelen en componenten, toegepast in monumenten, karakteristieke gebouwen en objecten in beschermende gezichten. Met deze richtlijnen in de hand, zegt Patrick Karremans tot slot, kan hij ook de opdrachtgever informeren over, en motiveren voor de te nemen besluiten. ‘Zij verduidelijken de keuzes die je kunt maken en schetsen de brandbreedte in deze keuzes’.