NCE-docent Van der Leeden: ‘De ERM-richtlijnen zijn verwezen in onze opleiding tot restauratieglazenier’
Eind april hebben drie studenten van het Nationaal Centrum Erfgoedopleidingen hun diploma Restauratie Glazenier behaald. In de opleiding staat het werken volgens de uitvoeringrichtlijn Glas-in-lood-panelen (URL 4002) centraal. Hoe? Dat vroegen we aan docent Ellen van der Leeden.
Lennard de Jong (De Jong Glasdesign), Herman van Rongen (Driemond Glas) en Maurice Koops (Sio 2 Glas) behaalden eind april het diploma Restauratie Glazenier. “We hebben een aantal deskundigen uit het werkveld bereid gevonden om de werkstukken te beoordelen. De lat ligt hoog. In dit vak draait alles om het beeld en het met respect omgaan met het oude glas. We willen zien dat de student de ethiek van het restaureren begrijpt. Dat vergt een dienende beroepshouding en natuurlijk de nodige ambachtelijke en artistieke vaardigheden”, aldus docent Ellen van der Leeden.
De kersverse, gediplomeerde restauratie glazeniers met de docenten en examinatoren. Van links naar rechts, voorste rij: Ellen van der Leeden (docent), Hermine van der Does, Coen Mesterom en Taco Hermans (examinatoren); achterste rij: Betty Bulthuis (docent), Lennard de Jong, Maurice Koops en Herman van Rongen (gediplomeerden) en examinator Rob Crèvecoeur - foto: René van den Burg
In Klooster ter Eem in Amersfoort richtten de studenten een kleine expositie in van een aantal verplichte werkstukken inclusief schetsen en onderzoeksverslagen. De werkstukken maken duidelijk hoe complex het glazeniersvak is. Daarom bekijkt de examencommissie niet alleen het eindresultaat, maar ook de schetsen en de proefversies, inclusief de mislukkingen.
De werkstukken zijn beoordeeld door vier examinatoren, die hun sporen hebben verdiend in de restauratie en specifiek in het vakgebied van glas-in-lood en gebrandschilderde glazen: glazeniers Coen Mesterom en Hermine van der Does en restauratiedeskundigen Taco Hermans en Rob Crèvecoeur.
Van der Leeden: “De studenten hebben in de loop van de opleiding, 20 lesdagen verspreid over 2,5 jaar, alle aspecten van het ambacht gezien. De ERM-richtlijnen zijn een belangrijk onderdeel van ons lesprogramma. Niet in één keer, maar door de hele opleiding heen krijgen de leerlingen ethische vraagstukken. We behandelen diverse casussen waarbij de theorie in praktijk wordt gebracht. Ook kijken we naar verschillende schadebeelden die voor kunnen komen.”
“Het start allemaal voor de studenten met het leren kennen van de restauratieladder waarbij men leert, dat behoud voor vernieuwen gaat. In elke les wordt er wel op die manier aandacht aan besteed. Zo stimuleren we de leerlingen ook om met elkaar in discussie te gaan en van elkaar te leren. Uiteindelijk moet bij het examen ook nog mondeling worden uitgelegd hoe tot een bepaalde afweging is gekomen”
“De nadruk op de theorie ligt er, omdat het glazeniersvak erg breed is”, zo vervolgt Van der Leeden. “Het glazeniersvak varieert van het vervangen van een enkel glaasje tot het kunsthistorisch onderzoek doen naar de iconografie. In dat hele spectrum moeten onze studenten kunnen werken. We leren vooral terughoudendheid aan en op zichzelf is dat al heel pittig. Ook omdat de keuzes vervolgens aan de opdrachtgever uitgelegd moeten kunnen worden.”
Gevraagd naar een casus vertelt Ellen van der Leeden: “We hebben bijvoorbeeld de casus van de uitgebrande Corneliuskerk in Limmen behandeld. Daar laten we studenten zelf een aanvulling maken op een beschadigd glas van Christus en kijken we hoe het restauratieatelier de restauratie heeft aangepakt. Een ander voorbeeld is een kleine originele afbeelding van een leeuwtje uit de Sint-Jan in Gouda. Daaraan kunnen de studenten voelen, dat het oude pigment vlak is door de optimale manier waarop het pigment toentertijd is gewreven en gestookt. Dan vraag ik hoeveel laagjes grisaille zie je? En waarom denk je dat? Zijn het meerdere laagjes van een kleur of andere kleuren, enz. Allemaal vragen die het doel hebben om zo’n stuk monumentaal glas te kunnen reproduceren.”
Grote honger
Volgens Van der Leeden was de honger naar kennis bij de studenten groot. “Een restauratieglazenier moet zich in het werk verplaatsen, in de tijd waarin het gemaakt is en zich inleven in de maker van het glas. Dat is een bekwaamheid die tijd vraagt. Met het behalen van dit diploma hebben de studenten een startbewijs om zich verder te ontwikkelen als restauratieglazenier”.
Naar verwachting begint de opleiding Restauratie Glazenier eind 2023 met een nieuwe groep. Geïnteresseerde glazeniers kunnen hun belangstelling kenbaar maken via de website www.erfgoedopleidingen.nl.
Kleinschalig restauratievakonderwijs
Het Nationaal Centrum Erfgoedopleidingen is in 2017 opgericht om de toekomst van het kleinschalige restauratievakonderwijs veilig te stellen. Het centrum werkt, gesteund door het ministerie van OCW en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, samen met personen en organisaties in de restauratie-, bouw- en onderwijssector. De opleiding Restauratie Glazenier is ontwikkeld in samenwerking met de Ondernemersvereniging Glazeniers (OVG).
Inmiddels zijn voor 11 vakdisciplines restauratieopleidingen ontwikkeld, die aansluiten op de behoeften in het werkveld. De opleidingen worden verspreid over Nederland gegeven.