Monumentenorganisaties moeten ERM-richtlijnen beter gebruiken
De Professionele Organisaties voor Monumentenbehoud die Nederland sinds 2013 kent onderhouden hun eigen monumenten goed. Daarvoor worden ook de richtlijnen van ERM gebruikt, maar hoe én in welke vorm verschilt per organisatie. Zo concludeert de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed in een nieuw rapport.
Vooraanzicht van Kasteel Twickel in Delden - foto: Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed
De zogeheten Professionele Organisaties voor Monumentenbehoud (POM’s) die Nederland kent zijn organisaties met minimaal 20 rijksmonumenten in bezit. De status van POM biedt voordelen bij de aanvraag voor instandhoudingssubsidie voor alle rijksmonumenten met uitzondering van woonhuizen. Op haar beurt verwacht de rijksoverheid dat de POM goed voor haar rijksmonumenten blijft zorgen en actief bijdraagt aan het verbeteren van de monumentenzorg. Daarbij spelen de Uitvoeringsrichtlijnen (URL) van ERM een belangrijke rol in het waarborgen hoe het onderhoud wordt gepleegd en of er goed met de monumentale waarden wordt omgegaan.
Vandaar dat de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed als toezichthouder dit onderwerp nu heeft beetgepakt voor nader onderzoek. In het rapport “Uitvoeringsrichtlijnen voor monumenten in de praktijk” dat is verschenen staan conclusies en aanbevelingen.
Conclusies
De eerste conclusie is wel dat de POM’s het onderhoud van het eigen bezit op orde hebben en houden. “Bij alle bezochte POM’s wordt in de praktijk vrijwel altijd gewerkt volgens de in de beroepsgroep geldende normen. Wel zijn er verbeterpunten te noemen. Deze punten zijn niet voor elke POM hetzelfde omdat elke POM op een andere manier werkzaamheden uitbesteedt, volgt en vastlegt, afhankelijk van de aard van het bezit en de grootte en de inrichting van de organisatie”, zo schrijven de inspecteurs.
Maar daarbij worden niet altijd specifiek de Uitvoeringsrichtlijnen van ERM benoemd. “In de documenten die aan de uitvoering gekoppeld zijn, komen verwijzingen naar de van toepassing zijnde URL’s niet altijd en even consistent voor. Dat lijkt in sterkere mate voor onderhoudswerkzaamheden te gelden, terwijl de URL’s voor élke restauratiecategorie (waarvan onderhoud de minst ingrijpende vorm is) een handvat is. Dit kan leiden tot onduidelijkheid over de manier waarop het onderhoud precies plaats moet vinden”, zo luidt de conclusie.
Daarnaast is niet altijd duidelijk hoe en of de resultaten van waardestellend onderzoek worden gebruikt in vervolgkeuzes tijdens onderhoud of restauratie. De inspecteurs: “Wel geven enkele POM’s aan tijdens de uitvoering permanent aandacht te vragen voor de aanwezige waarden en een meldingsplicht voor toevalsvondsten te hanteren. In enkele gevallen leidt dit tot tussentijds waardestellend onderzoek.”
Een derde conclusie is dat tijdens het werk niet altijd duidelijk is welke afwegingen en keuzes worden gemaakt aan de hand van de Uitvoeringsrichtlijnen. “Dat maakt het lastig achteraf vast te stellen op welke wijze aan sturing op kwaliteit is gedaan. Wel is duidelijk dat kwaliteitsaspecten dikwijls wél een rol spelen in het overleg tussen opdrachtgever en uitvoerder(s), waarbij veel mondeling wordt besproken en afgedaan.”
Schaalgrootte
Een belangrijke andere conclusie van het onderzoek is dat de POM’s onderling behoorlijk verschillen in grootte waardoor de ene organisatie veel meer van het onderhoud in eigen huis doet dan de andere. Daarbij is het risico dat de verantwoordelijkheid voor het gebruiken van de richtlijnen teveel bij de uitvoerder komt te liggen en de POM als opdrachtgever teveel op afstand komt te staan. “Dit raakt in feite de kern van de POM-status, die draait om kwalitatief hoogwaardig onderhoud aan monumenten”, zo schrijft de inspectie.
Voor het onderzoek bezocht de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed zeven POM’s. Die hebben per brief specifieke aanbevelingen gekregen om het proces te verbeteren. Daarnaast heeft de inspectie ook nog algemene aanbevelingen voor de hele sector aan de hand van het onderzoek opgesteld, zodat de POM’s in de toekomst nog beter invulling kunnen geven aan het onderhoud van het eigen bezit.
Lees hier het hele rapport: Uitvoeringsrichtlijnen voor monumenten in de praktijk