Houtaantasting door insecten en zwammen: wat te doen?

Houtaantasting door insecten en zwammen: wat te doen? Voor die vraag staan eigenaren van monumenten helaas zeer regelmatig. Soms was de aantasting vooraf al duidelijk zichtbaar door sporen of rondvliegende insecten. Maar het is ook vaak een onplezierige ‘bijvangst’ tijdens groot onderhoud of een restauratie. Juist dan worden moeilijk bereikbare plaatsen (bijvoorbeeld kapconstructies of afwerkingen) weer eens kritisch onder de loep genomen…..

In 2014 heeft een werkgroep van specialisten in plaagdiermanagement, monument-eigenaren en diverse andere partijen onder leiding van de stichting ERM het initiatief genomen tot het opstellen van een uitvoeringsrichtlijn (URL) voor het bestrijden van houtaantasting door insecten en zwammen. Het ontwerp van die richtlijn is door het Centraal College van Deskundigen Restauratiekwaliteit vrijgegeven voor openbare inspraak. U kunt reageren tot 4 september 2015. 

Behoud cultuur-historische waarden en effectief bestrijden gecombineerd in aanpak en preventie
Om er voor te zorgen dat het bestrijden gebeurt op een manier die èn effectief is èn de cultuurhistorische waarden van het pand respecteert, is besloten tot het opstellen van een uitvoeringsrichtlijn die beide optieken combineert. In de URL zijn de uitgangspunten voor het maken van restauratiekeuzes (de restauratieladder) en de principes van Integrated Pest Management in samenhang uitgewerkt.
De technieken zijn, na een korte omschrijving, voorzien van eisen aan de uitvoering en van aandachtspunten. Ook het vooronderzoek is beschreven (is het een actieve aantasting of niet?). Verder uitgebreid aandacht voor het wegnemen van de oorzaak van de problemen. Soms is bijvoorbeeld aanvullend ventileren nodig, maar ook vochtbestrijding kan de oplossing zijn.
Aan de hand van de beschrijving in de URL kan de monument-eigenaar (of zijn adviseur) aangeven met welk doel en op welke manier de bestrijding uitgevoerd moet worden. De plaagdierbestrijder kan met verwijzing naar de URL zijn offerte doelgerichter opstellen en beter uitvoeren.

Laatste stand van de techniek
In de URL heeft de werkgroep de laatste stand van de techniek bij het bestrijden van insecten bijeengebracht. De bekende rijen met zichtbare pluggen in balken voor het injecteren van stoffen kunnen voortaan achterwege blijven:  we kunnen werken met modernere technieken die minder schade veroorzaken.

Het bestrijden van insecten kan plaatsvinden met non-toxische methoden (lichtvallen, hete lucht, wijziging van de samenstelling van de lucht, micro-golven of hoogfrequentie-golven,  vriezen) en met toxische methoden (bespuiten, drukloos injecteren, injecteren met naalden en gassen). Al deze technieken zijn voorzien van alle gegevens die nodig zijn voor een goede klus. Ook veiligheid (arbo en bewoners) en juridische aspecten (vergunningen en meldingen) zijn hierbij meegenomen.

Zwam ontstaat alleen al er een vochtprobleem is. Herstel van bouwkundige gebreken en bestrijden van zwam gaan in de URL dan ook hand in hand. Bij het bestrijden van zwam gaat het om oppervlaktebehandeling (hout), injecteren (metselwerk).

Voorgeschiedenis
Er is in 2013 door de Nederlandse Vereniging Plaagdiermanagement Bedrijven (NVPB) een Praktijkrichtlijn opgesteld ‘Bestrijding Houtaantastende insecten en zwam in monumenten’.  In juni 2014 is deze richtlijn aangepast. De inhoud van deze praktijkrichtlijn heeft gediend als basis voor de nu gepubliceerde ontwerp-uitvoeringsrichtlijn. Met het inwerking treden van de URL zal de Praktijkrichtlijn komen te vervallen. 

De ontwerp-richtlijn kwam tot stand onder begeleiding van een werkgroep waarin opdrachtgevers, specialisten, RCE en diverse andere partijen hun expertise inbrachten. Zitting hadden:

• Uitvoerend bedrijf: Jaap Hoekstra (Hoekstra bedrijfshygiëne); Guus van Lierop (Van Lierop); Joan Schouten (Rentokil); Peter Traas (Traas ongediertebestrijding).
• Certificerende instellingen: Conno de Ruijter (Stichting Keurmerk Kwaliteitsnorm Plaagdiermanagementbedrijven KPMB); Mark van Erp (MPS-ECAS),
• Overheid: Huub van de Ven (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed); Hans Boonstra (Gemeente Amsterdam)
• Opdrachtgevers: Isja Finaly (Vereniging Hendrick de Keyser): Gert Tutert (Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen).
• Voorzitter Walter de Koning (ERM).
• Rapporteur Klaas Boeder.

Certificering
De uitvoeringsrichtlijn treedt naar verwachting 1 november 2015 in werking. Plaagdiermanagementbedrijven die zich willen onderscheiden in het bestrijden van insecten en zwammen bij monumenten kunnen zich laten certificeren. Zij moeten dan voldoen aan de eisen van zowel de URL als een speciale module van de kwaliteitsrichtlijn voor plaagdiermanagement. Bedrijven die een certificaat behalen verkrijgen het recht om het logo ‘erkende restauratiekwaliteit monumentenzorg’ te voeren alsmede het logo van de KPMB. Meer informatie hierover vindt u op www.KPMB.nl  

Reageren op de ontwerp-URL ?
ERM is benieuwd naar uw mening, tips en wensen. U kunt tot 4 september 2015 op de ontwerp-URL reageren door een mail te sturen naar secretariaat@stichtingERM.nl