ERM-bestuur bezoekt verduurzaamd ENKA-complex

Terwijl de charme van het rijksmonument uit 1951, toen zeer modernistisch, is behouden, heeft het Kantinegebouw van de kunstzijdefabriek ENKA het predikaat BENG gekregen (Bijna Energieneutrale Gebouwen). Het ERM-bestuur keek rond en vergaderde op deze bijzondere locatie.

In het verduurzaamde ENKA-complex is onder meer een Buitenschoolse Opvang gehuisvest – foto ERM

Modernistisch gebouw
Vlak bij NS-station Ede-Wageningen de voormalige kunstzijdefabriek ENKA. Lange tijd een van de grootste fabriekscomplexen in ons land. Er werkten op het hoogtepunt zo’n 5.000 mensen. Nadat in de Tweede Wereldoorlog diverse gebouwen waren beschadigd, werd in 1950 opdracht gegeven tot de herbouw van de was-, kleed- en schaftlokalen; het Kantinegebouw – 24/7 open. Ontworpen door architect D. Masselink, die het 4.000 m² grote gebouw een lichte structuur gaf van betonnen gevels, stalen kozijnen en grote open ruimtes. Het ontwerp was voor die tijd zeer modern en gerieflijk en heeft als voorbeeld gediend voor tal van andere bedrijfskantines.

Het Kantinegebouw was via loopbruggen verbonden met de productiegebouwen. In de parterre en op eerste verdieping bevonden zich de kleed- en waslokalen. Op de tweede verdieping waren drie schaftruimtes: een grote voor mannelijk fabriekspersoneel, een voor de fabrieksmeisjes en een voor het kantoorpersoneel. Vanaf 1965 nam de vraag naar kunstzijde af en was er zware concurrentie van lagelonenlanden buiten Europa. Dit leidde uiteindelijk tot het sluiten van de fabriek in begin deze eeuw. Op het enorme terrein staan nog altijd diverse rijksmonumenten. Daarnaast is er op het complex ook een nieuwe woonwijk gerealiseerd.

Fragment van het Kantinegebouw – foto ERM

Herbestemming en verduurzaming
Het Kantinegebouw is herbestemd tot een duurzame ‘brede school’ met een eveneens duurzame buitenschoolse opvang (BSO). Herbestemming en verduurzaming zijn begeleid door de eigenaar BOEi, ook verantwoordelijk voor de restauratie van het casco. Projectleider Han Wartna vertelt hoe groot de BENG-opgave was. ‘Het betonnen gebouw was niet geïsoleerd, de ranke stalen kozijnen zorgden voor koudebruggen en de enorme glasvlakken zijn van enkel glas. Desondanks moet het aan zowel de monumenteneisen als de eisen voor een schoolgebouw en een BSO voldoen. Dat was de bestemming die vanaf het begin ons voor ogen stond. Daarvoor lijkt het ook te zijn gemaakt, heel symmetrisch, met links en rechts trappenhuizen. We hebben de doelstelling kunnen realiseren door de buitengevels en de buitenkolommen aan de binnenzijde hoogwaardig te isoleren. Bij de gevelkozijnen zijn achterzetpuien geplaatst met geïsoleerde beglazing. Daarbij hebben we gelet op rondgaande tochtprofielen en te openen ramen met dezelfde indeling als de betonnen gevelkozijnen’. Hij laat in een van de lokalen zien hoe slimme detaillering en een goede kierdichting wezenlijk hebben bijgedragen aan een goed geïsoleerde schil.

Bij de gevelkozijnen zijn achterzetpuien geplaatst met geïsoleerde beglazing – foto ERM

Het gebouw wekt ook eigen energie op, licht Wartna toe. ‘Op het dak liggen PV-panelen voor een duurzame elektriciteitsopwekking. Daarnaast is het gebouw aangesloten op het warmtenet van Ede voor een gebiedsgebonden duurzame warmtelevering’. Zoals Arno Boon in de inleiding op het bezoek het bestuur vertelde: ‘Dit enorme gebouw laat zien dat ook bij herbestemming van een rijksmonument een BENG-predikaat haalbaar is.’