Ambacht en robotisering gaan hand in hand

Rolf van de Plas

‘Robotisering maakt het timmervak voor jonge mensen interessanter, levert meer productiemogelijkheden op en verbetert de Arbo-omstandigheden’, aldus Rolf van de Plas, directeur van Timmerfabriek J. van de Plas in Udenhout. Van de Plas innoveert continu om de restauratie- en renovatiewerkzaamheden op een kwalitatief zo hoog mogelijk niveau te houden. Dat is ook een reden waarom zijn bedrijf ERM-gecertificeerd is, vertelt hij.

Rolf van de Plas: 'Robotisering essentieel voor behoud vakmanschap' - eigen foto

Rolf van de Plas is de achtste generatie Van de Plas die de timmermanshamer hanteert. Sinds 1754 is de timmerfabriek in het Brabantse Udenhout gevestigd. Onder zijn leiding heeft de innovatie een grote sprong voorwaarts gemaakt. ‘Ik zie robotisering, in de vorm van digitaal scannen en computergestuurd produceren, als een essentiële voorwaarde voor het behoud van het vakmanschap’.
Daarom schafte hij een aantal jaren geleden een eerste CNC-apparaat aan. Computer Numerical Control; een computergestuurde regeling van een werktuigmachine die snel en zeer nauwkeurig hout kan bewerken (maar bijvoorbeeld ook metaal of kunststof).
‘De markt was aan het veranderen’, vertelt hij. ‘Prijsverschillen werden groter, het ambachtswerk dreigde onbetaalbaar te worden. We moesten iets bedenken om zowel voor opdrachtgevers aantrekkelijk te blijven, als voor jonge mensen om hen met aandacht voor nieuwe technieken voor het ambacht te behouden’. Die sprong in het digitale diepe – ‘zoveel wisten we er op dat moment ook niet van’ – bleek zeer succesvol. ‘Binnen een jaar moesten we naar een veel groter pand verhuizen vanwege het toegenomen werk’. En inmiddels wordt hard gewerkt aan uitbreiding van de huidige vestiging.

Past binnen URL
Het gebruik van een CNC-machine past volgens Rolf volledig binnen de ERM URL 4001 Historisch timmerwerk. ‘Je waardeert een opgave op basis van de Restauratieladder. Gaat het om de eerste trede, onderhouden of conserveren, dan kun je een CNC-machine niet inzetten. Dat geldt ook voor de tweede trede, repareren. Bij de derde trede, kopiëren, imiteren of verbeteren, is een CNC-apparaat buitengewoon goed in te zetten’.
Met zelf ontworpen software toog Rolf van de Plas aan de slag. ‘Gericht op kozijnen en ander monumentaal werk’. Zo ontwierp hij een beitelplan voor de machine en gaf hij de robot vaardigheden voor bijvoorbeeld het vastpakken van gereedschap. ‘We zijn voortdurend bezig met zowel de hard- als de software, om deze zo optimaal toepasbaar te maken’.
Na vijf jaar was hij toe aan een tweede CNC-apparaat. Een hypermodern, computergestuurd multifunctioneel bewerkingscentrum met een oppervlakte van 14 x 8 meter pronkt nu in de fabriek. Hiermee kunnen alle mogelijke onderdelen voor ramen, deuren en kozijnen worden gemaakt.
‘We hebben nu drie productielijnen. De eerste is nog altijd het conventionele, handmatige werk. De tweede is die met het eerste CNC-apparaat om met name bijzondere profielen en heel apart snijwerk machinaal te kunnen verwerken. De derde productielijn is gericht op volume. Zo kunnen we hiermee bij een restauratie en transformatie alle, desnoods honderden kozijnen tegelijk aanpakken. Voor de renovatie van het hoofdkantoor van Shell gaat het bijvoorbeeld om 800 tot 900 kozijnen!’

Verleidelijk voor leerlingen
Binnen het bedrijf is er altijd plaats voor enkele ROC-leerlingen. Zij hebben een BBL-plek, de Beroepsbegeleidende Leerweg. Vier dagen werken, en een dag leren. ‘Hier worden zij opgeleid in het handmatige ambachtswerk, in het werken met de nieuwste digitale technieken en productiewijzen en ze krijgen gedegen kennis van houtsoorten en de bouwkundige toepassingen’.
Van de Plas is een erkend leerbedrijf. ‘Ik hecht aan dergelijke keurmerken, reden waarom wij als bedrijf ook zijn gecertificeerd. Net als onze collega’s binnen de Vereniging Timmerwerk Restauratie (VTR) werken wij onder de beoordelingsrichtlijn Onderhoud en Restauratie van Monumenten (BRL-ERM 4000) én de uitvoeringsrichtlijn Historisch timmerwerk (geveltimmerwerk, afbouwtimmerwerk, trappen - URL 4001). Het is een krachtige uitstraling die je daarmee hebt. Daarnaast merk ik dat in steeds meer bestekken wordt gevraagd om dit keurmerk. Mijn klantenbestand groeit erdoor en ook intern heb ik veel voordeel van certificering, het draagt bij aan een betere bedrijfsvoering en kwaliteitsborging. Ik wil ook graag het misverstand bestrijden dat certificering duur is, en je als bedrijf dus ook uit de markt prijst. Niets is minder waar. En trouwens, wie kiest voor een KOMO-certificaat betaalt daar toch ook voor?’

Sexy werk
'De Nederlandse kenniseconomie komt gaandeweg ook in de techniek terug', constateert Rolf van de Plas. 'Ik zie dat het handwerk weer sexy wordt, als het kan worden gecombineerd met nieuwe technieken en inzichten’. Dat is de combinatie die hij in zijn fabriek beoogt. Met nog een ander argument. ‘CNC-apparaten kunnen vanuit alle hoeken en posities hout bewerken. Dat maakt het voor de werknemers veel Arbo-vriendelijker. Zijzelf hoeven zich niet meer in allerlei bochten te wringen om een bewerking toe te passen’. Zes medewerkers heeft hij op de productievloer. Zonder CNC-apparaten zouden er twaalf moeten zijn om hetzelfde volume mogelijk te maken. Verdringt de robot daarmee de mens? ‘Nee, de robot zorgt ervoor dat er mensen blijven die dit werk aantrekkelijk vinden en de robot zorgt ervoor dat hun werkomstandigheden optimaal zijn. Het is aan alle kanten een win-win situatie.’