Experts over EIB-rapport: startpunt voor verdere samenwerking
ERM zet zich in voor restauratiekwaliteit door certificering en kennisoverdracht. Maar strookt de praktijk ook met die intenties? Om dat te achterhalen, is door het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) onderzoek verricht naar het ERM-keurmerk. Op de vakbeurs Monument werd een exemplaar van het daarover verschenen rapport overhandigd aan Rob Smouter, hoofd Monumenten bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Verslag van een gesprek tussen Rob Smouter, Christian Braak (ERM), Martin Koning (EIB), Haukit Yu (Rijksvastgoedbedrijf) en Arno Boon (BOEi).
Alvast een spoiler: de uitkomst van het onderzoek was bijzonder positief. Gemiddeld werd het werk van ERM-gecertificeerde bedrijven met een rapportcijfer 9 beoordeeld terwijl ze qua prijs niet duurder zijn dan niet-gecertificeerde bedrijven. Daarmee is ook meteen één van de meest hardnekkige geruchten rondom certificering ontkracht. Volgens Martin Koning, die voor het EIB het onderzoek coördineerde, was bij de 11 bevraagde opdrachtgevers een gevoel van ontzorging aanwezig: het gevoel dat zij werk met vertrouwen konden uitbesteden wanneer een bedrijf gecertificeerd is. “Wat verder opviel is de sterke focus op kwaliteit bij de opdrachtgevers. De uitvoeringsrichtlijnen van ERM zijn leidend; ook als met niet-gecertificeerde bedrijven wordt gewerkt. Kwaliteit gaat boven alles.”
Panelgesprek op Beurs Monument 2025 Foto: ERM
Molens maken komt niet meer uit: SIM blijft ontoereikend
Vraag iemand naar typisch Nederlands erfgoed en het antwoord zal meestal zijn: de molen. Onze voorouders zijn gevoerd dankzij graanmolens en ons land is gebouwd dankzij poldermolens. Toch staat het water aan de lippen, en luidt de sector de noodklok: restauratie van de nationale iconen kan eigenlijk al jaren niet meer uit, door een combinatie van gelijkblijvende subsidie en almaar stijgende kosten. “Gaan we op deze tred door, dan ontstaan voor veel molens grote problemen."
Bert Woudenberg is, op z’n zachtst gezegd, nogal begaan met het lot van de Nederlandse molens. Naast gecertificeerd molenmaker is hij voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Molenmakers (NVVM) en neemt hij namens de molenmakers zitting in het GA-Platform voor restauratiespecialisten. Het is een trots vak met gepassioneerde vaklui, zo stelt hij. En toch wringt er iets: door de bijzondere manier waarop de SIM – Subsidieregeling Instandhouding Monumenten – voor molens is ingericht, komen molenmakers niet meer uit en komt het onderhoud van molens in het gedrang.
.jpg)
Restauratoren Register groeit door
Het Restauratoren Register bestaat dit jaar vijf jaar onder de vleugels van stichting ERM. Een doorbraak is bereikt, want het register groeit hard. Boegbeeld voor velen is Esther Wieringa, die vanaf het begin hard aan de kar van het register trekt. Terwijl de plannen voor het Restauratoren Register al heel lang bestonden, is het pas in 2020 dat de aftrap kon worden gegeven onder de vleugels van de stichting ERM.
“Het was een wens die al veel langer bestond en dankzij alle steun van Restauratoren Nederland, Art Restorers Association Nederland, Restauratie Convergent en de Vereniging Restauratoren Noord konden we vijf jaar geleden na een pilot, met positieve uitkomst, van start. Dat was een prachtig resultaat na een intensieve periode van vergaderen met tal van belanghebbenden die daar aan voorafging”, zo vertelt Wieringa. De methodiek van ERM sloot aan bij de wensen die door de restauratoren waren geuit.
Esther Wieringa is het boegbeeld voor het jarige Restauratoren Register - foto: ERM
IJs houdt het opgeknapte Zionsburg straks warm
Verwarmen met ijs. Dat klinkt tegenstrijdig, maar het is straks de praktijk in het opgeknapte landgoed Zionsburg in Vught. Van Dinther Bouwbedrijf rondt deze zomer een enorme restauratie af, waarbij de nieuwste technieken op het gebied van duurzaamheid zijn gebruikt.
“Een geweldige klus”, zo vertelt projectleider Bertie Geurts van Van Dinther. “Zionsburg brandde in 2003 grotendeels af en sinds 2014 zijn we al betrokken bij de restauratie van het acht hectare grote rijksmonumentale landgoed waarvan een stichting eigenaar is. In 2015 werd het eerste project opgeleverd, de restauratie van het koetshuis en sindsdien zijn wij in meer of mindere mate betrokken geweest bij de restauratie. Deze zomer wordt het hoofdhuis zelf opgeleverd en daarmee zetten we een punt achter de grote restauratie. Het is een unieke klus, dit doe je eens in je werkzame leven.”
Aan de buitenkant wordt Zionsburg in oude glorie hersteld - foto: Van Dinther Bouwbedrijf
Verplicht energielabel voor monumenten
In de Europese richtlijn EPBD IV (Energy Performance of Buildings Directive), de Europese wet die wil zorgen dat gebouwen in Europa energiezuiniger worden, is de eerdere uitzonderingspositie die monumenten hadden bij de energielabelplicht vervallen. Dat betekent dat monumenteneigenaren vanaf mei 2026, net zoals eigenaren van andere gebouwen, verplicht zijn om bij verhuur of verkoop een energielabel te hebben.
Als voorbereiding op deze nieuwe verplichting is onderzocht of de huidige energielabelsystematiek geschikt is om te gebruiken voor monumenten. De conclusie van dat onderzoek stelt dat dat zo is. Hoewel monumenten niet hoeven te voldoen aan de strenge energie-eisen zoals die gelden voor utiliteitsgebouwen (kantoren, scholen of niet industriële bedrijfspanden), moeten ook monumenten in 2050 zo energiezuinig mogelijk zijn.
Ook monumenten moeten in 2050 zo duurzaam mogelijk zijn - Foto Jan van Galen
Nieuwe subsidie voor restauratie-ambachten
Het Cultuurfonds stelt een nieuwe subsidieregeling beschikbaar ter ondersteuning van professionele ontwikkeling van individuele makers en/of collectieven in de kunst- en ambachtssector. Ook restauratoren kunnen een aanvraag indienen. Met een bijdrage tot €5.000 krijgen zij de mogelijkheid hun expertise te verdiepen of hun werkterrein te verbreden. De regeling is opgezet in samenwerking met het platform Voordekunst en richt zich op uiteenlopende vormen van vakmatige groei — van praktijkbegeleiding tot experimentele verkenningen.
Diploma's voor studenten Restauratie Zinkwerker en Hovenier Historisch Groen
Op 13 mei 2025 ontvingen elf studenten hun NCE-branchediploma Restauratie Zinkwerker, als eersten in Nederland. De opleiding, opgezet door NCE en De Zinkmeesters, bood maatwerk en sloot aan bij ieders niveau en ervaring. Studenten werden intensief begeleid in theorie en praktijk, wat resulteerde in hoogwaardige examenstukken. Tijdens de feestelijke uitreiking, na een rondleiding bij loodfabriek Uzimet, spraken docenten en vertegenwoordigers hun trots uit. Studenten waardeerden vooral de praktijklessen, persoonlijke groei en deskundigheid van de begeleiders. Lees verder
Ook de eerste lichting studenten van de vierjarige NCE-opleiding Hovenier Historisch Groen heeft alle acht modules afgerond en hun diploma ontvangen. Negen studenten werden tijdens een feestelijke bijeenkomst in Muiden gehuldigd. Natascha Lensvelt (RCE) benadrukte het belang van goed opgeleide erfgoedhoveniers voor het behoud van ons groen erfgoed. “De erfgoedhovenier en de beheerder zijn uiteindelijk bepalend voor hoe de Nederlandse groenaanleg eruitziet én hoe hij bewaard blijft. Een leven lang leren begint bij het goed opleiden van vakspecialisten. Zonder deskundig onderhoud is er geen groen erfgoed!" Lees verder
Geslaagde studenten NCE-opleiding Restauratie Zinkwerker. (Foto: Jelle Verhoeks
Aanpassing BRL 1000
Samen met VAWR (Vereniging van Architecten Werkzaam in de Restauratie) en certificerende instelling Hobéon heeft ERM de afgelopen maanden gewerkt aan een update van beoordelingsrichtlijn BRL 1000 Erkend Restauratie-architectenbureau. Architectenbureaus die in aanmerking willen (blijven) komen voor een ERM-keurmerk worden getoetst (geaudit) op eisen die in deze richtlijn staan omschreven.
In de nieuwe versie is onderscheid gemaakt voor twee categorieën bureaus (klein en groot) in plaats van drie. Voor de kleine bureaus (en ZZP-ers) worden de kosten verlaagd door het aantal vakinhoudelijke auditoren te verminderen bij de initiële toets.