Stadsherstel Amsterdam: “ERM is onze theoretische basis”

Als grote bezitsorganisatie is het restaureren en onderhouden van monumenten en andere oude gebouwen de kerntaak van Stadsherstel Amsterdam. De richtlijnen van ERM staan daarbij centraal, maar zijn niet altijd volledig toepasbaar. Projectleider Ruth van der Puijl: “Tussen theorie en steiger zit nog een gat.”

Ruth van der Puijl: "We zien prachtig vakmanschap, tussen alles door" - foto: ERM

Sinds de oprichting van Stadsherstel Amsterdam in 1956 werden meer dan 750 panden gered, een leeuwendeel van een roemloze sloop. Veel zijn woonhuizen, maar ook bijvoorbeeld kerken en molens behoren tot het bezit. Het grootste deel van de panden is – ondertussen – monument, maar dat zijn ze niet allemaal. “Per verwerving kijken we of het past binnen het werk dat wij als Stadsherstel doen.” Aan het woord is projectleider Ruth van der Puijl. “Van elke verwerving kijken wij naar de technische staat en de economische haalbaarheid: omdat wij als Stadsherstel grotendeels worden gefinancierd door de huurinkomsten van onze objecten, moet een verwerving binnen 50 jaar rendabel zijn. Tegenwoordig kunnen wij bovendien, in deze markt, niet concurreren met projectontwikkelaars. Veel panden die wij binnenkrijgen komen daarmee van liefhebbers die hun huis of ander object een goede toekomst gunnen. Die kunnen wij bieden”, zo legt Van der Puijl uit.

Een restauratiegrens
Die 50 jaar is een belangrijke grens. “We rekenen met 50 jaar omdat wij weten dat elke object in ons bezit elke 50 jaar toe is aan een grondige opknapbeurt, ondanks gedegen en regulier onderhoud. Het is een termijn waarin er essentiële dingen aangepakt moeten worden. Bij een woonhuis is er misschien minder kans op een ingreep vanwege functiewijziging dan bij een kerk, maar je kan er vanuit gaan dat er na 50 jaar wel wat moet gebeuren, ook al heb je het pand goed onderhouden.” Daarmee is onderhouden en restaureren van het bezit een van de allerbelangrijkste taken. Onderhoud is ondergebracht bij de afdeling Beheer en Onderhoud en restauratie bij de afdeling Planontwikkeling en Restauratie, waar Van der Puijl als projectleider werkt. Met al dat onderhoud is Stadsherstel een grote opdrachtgever binnen de restauratiewereld en aangewezen als professionele organisatie voor monumentenbehoud (POM).

“ERM is de basis voor veel van de theoretische kennis op dat gebied. We implementeren de richtlijnen in onze bestekken en pakken de restauratieladder er vaak bij. Vaak werken we met gecertificeerde architecten en aannemers, en als we dat niet doen dan hanteren we alsnog de richtlijnen”, zo vertelt Van der Puijl. Dat er niet altijd met gecertificeerde bedrijven wordt gewerkt is geen onwil, maar altijd een bewuste afweging tussen praktische haalbaarheid en noodzakelijkheid. Stadsherstel heeft veel monumentenkennis zelf in huis en kan dus vanuit eigen ervaringen ook als opdrachtgever een stevige toezichthoudende rol vervullen. “Onze architecten en aannemers hebben allemaal aantoonbaar kennis met restauratie van monumenten, daar letten we op.”

URL kunnen praktischer
“Bovendien, en schrijf dit maar met hoofdletters op, vinden wij het onze taak als POM om bij restauraties de theorie en de praktijk bij elkaar te brengen. Veel beslissingen moeten op de steiger tijdens het werk worden genomen en daar zijn de URL’s niet altijd geschikt voor. Niet iedereen heeft 150 pagina’s met afwegingen in zijn hoofd zitten. In de praktijk zien wij dat de URL’s vooral een goed communicatiemiddel zijn om uit te leggen wat we precies willen. Het is een noodzakelijke taak om alle beslissingen in de praktijk te kunnen onderbouwen met de theoretische kennis van de URL, ook al lopen die niet altijd gelijk. Je zou kunnen zeggen dat we daarmee in de geest van de URL beslissingen nemen”, zo legt Van der Puijl helder uit. “Probleem is ook dat de URL’s niet de enigen zijn waar we mee werken, er zijn daarnaast ook vaak richtlijnen van de aannemer zelf, handreikingen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed – die elkaar overlappen – en normen zoals de NEN-normen.”
“Ik pleit bijvoorbeeld sterk voor meer plaatjes en minder tekst in de URL’s, daarmee worden ze praktisch toepasbaarder, zeg ik als practicus.” Van der Puijl ziet voor zichzelf, en voor Stadsherstel, vooral de rol om vaklieden, architecten en bedrijven te enthousiasmeren. “We zien prachtig vakmanschap, tussen alles door.”

Ook een favoriet project van Ruth van der Puijl: de restauratie van kasteel Nederhorst - foto: Stadsherstel Amsterdam

Westzijde, Zaandam
Gevraagd naar haar favoriete restauraties gaan haar ogen glimmen van het werk aan de houten huizen aan de Westzijde in Zaandam. “Die waren voorbestemd tot sloop en door ons gered. Niemand gaf ze nog een toekomst en wij hebben ze helemaal gerestaureerd.” Stadsherstel ging tot onvoorstelbare details om zo authentiek mogelijk te restaureren. “We hebben zelfs de machineslag uit het hout proberen te halen om de uitstraling zo goed mogelijk te krijgen. Geweldig mooi project”, zo vertelt ze trots.

Voor en na. De restauratie van de huizen aan de Westzijde in Zaandam zijn favoriet voor Ruth van der Puijl - foto: Stadsherstel Amsterdam

Benieuwd naar alle monumenten van stadsherstel kijk dan op www.stadsherstel.nl