Richtlijnen zijn meetlat bij gesprekken Gronings groen erfgoed

Hoe breek je in één jaar de lans voor historisch groen binnen een grote monumentengemeente met veel parken en begraafplaatsen? Sofia Dupon deed het in haar werk bij de gemeente Groningen, en de ERM-richtlijnen waren daarbij een fijne meetlat.

Sofia Dupon werkt sinds 2020 bij de gemeente Groningen en is een jaar intensief aan de slag met het groene erfgoed - eigen foto

Eerlijk is eerlijk, groen erfgoed is binnen de monumentenzorg nog soms een ondergeschoven kindje en juist in dit groene veld zit daarom de laatste jaren de groei, zeker ook bij gemeenten. Sofia Dupon beaamt dat. Met haar achtergrond als architectuurhistoricus en tuinhistorisch onderzoeker viel het haar op dat groen erfgoed niet hetzelfde werd behandeld in de planbesprekingen als rood erfgoed. “Ik werk sinds 2020 bij gemeente Groningen en ben een jaar geleden aan de slag gegaan om het groene erfgoedbeleid tegen het licht te houden. Dat gaat veel over het dagelijks beheer en het instandhouden van deze groene monumenten”, zo vertelt Dupon.

Die groene monumenten, dat zijn er nogal wat in Groningen: 17 rijksmonumentale en 11 gemeentelijk beschermde parken en begraafplaatsen. Daarnaast is er een inventarisatie waarop nog eens 48 plekken staan die een historisch belang vertegenwoordigen. Sofia Dupon: “Groningen is een grote gemeente, niet alleen in inwoners, maar ook in omvang. Er is veel buitengebied met veel groen.”

“Voor deze historische aanleggen is nog geen specifiek beleid. Ook werd er – tot dit jaar – voor de rijksmonumentale groenstructuren geen SIM-subsidie aangevraagd en waren er geen beheersplannen die rekening hielden met de monumentale waarden. Het afgelopen jaar ben ik hier, in samenwerking met mijn collega’s bij Stadsbeheer, mee begonnen: subsidies aanvragen, beheerplannen opstellen en het uitzetten van de juiste onderliggende onderzoeken,

“Verder is mijn voornaamste taak geweest het groene erfgoed van Groningen onder de aandacht te brengen. Zowel intern, bij de afdelingen die het onderhoud of de planvorming verzorgen, als bestuurlijk, voor meer prioriteit en budget. En als belangrijke derde pijler: bij de inwoners zelf.”

“Dat is veel uitleggen”, zo lacht ze. Daarbij legt ze bij alle drie steeds een ander accent. “Bij de inwoners gaat het heel erg om het informeren. Mensen wonen vaak dicht in de buurt van een groen monument en ik geef rondleidingen waarin ik vanuit tuinhistorisch perspectief uitleg wat ze zien.Zo leren ze het verhaal en wordt het enthousiasme gevoed. Uit één van die rondleidingen is een bewonerswerkgroep voortgekomen, die helpt bij het beheer van Park Groenestein. Dan gaat het echt leven.”

“Dat is veel uitleggen”, zo lacht Sofia Dupon - eigen foto

Wijkbestekken
“Bestuurlijk zijn de vragen weer anders. Budget is lastig, maar prioriteiten verschuiven is wel mogelijk. Ik heb goed kunnen uitleggen dat het beheer van groen erfgoed een afweging is tussen het behoud van historische structuren, het terugbrengen van de verdwenen diversiteit en het tegengaan van monocultuur. Daarvoor moet je soms op de korte termijn kappen, snoeien of verstoren, maar op de lange termijn krijg je daar iets prachtigs voor terug.”

“Voor groen erfgoed in beheer van de gemeente is het onderhoud georganiseerd in grote wijkbestekken. Daarbij is vaak gekozen voor een ‘matig’ onderhoudsniveau, een erfenis uit de crisisjaren. Ook leeft het idee dat je groen zoveel mogelijk met rust moet laten, terwijl dat voor het behoud van monumentale waarden heel anders kan zijn. Met de ERM-richtlijnen in de hand ben ik dat gesprek gaan voeren: hoe behoud je de waarden en wat kan je daarvoor doen? En als je dat dan weet, hoe zorgen we dan dat het ook gebeurt?”

Een aantal groene monumenten in Groningen staat er simpelweg niet zo goed bij. Daar zal tijd en energie in gestoken moeten worden om het niveau weer acceptabel te krijgen. “Park Groenestein is nu een pilot voor omgang met groen erfgoed in de nieuwe beheerstrategie in gemeente Groningen, en nog duidelijk een ‘work in progress’. Hier proberen we stapje voor stapje de monumentale waarden weer leesbaar te maken.”

De toekomst
Ook de komende jaren wil Sofia Dupon in Groningen het groene beleid verder vormgeven. “In mijn ideaalbeeld hebben we over vijf jaar voor elk park een mooi beheersplan op basis van de ERM-richtlijnen, hebben we een SIM-regeling voor alle rijksmonumentale parken en zijn er vrijwilligersgroepen actief vanuit de bewoners die meehelpen in het onderhoud.”

Hoe dat allemaal gaat lukken? “Stapje voor stapje. Het moet normaal worden om het zo te doen. Maar een gemeentelijk apparaat is een log beest, veranderingen vragen geduld en herhaling. Hoe je dat het beste aanpakt kun je niet in de ERM-richtlijnen vinden, maar hoort wel bij het ambtelijke werk.”

“Een gemeentelijk apparaat is een log beest, veranderingen vragen geduld en herhaling.” - eigen foto

Tekst: Christian Pfeiffer/ERM.