ERM nieuwsbrief - juni 2017

Veel belangstelling in 2016 voor toegenomen aantal ERM-regelingen

De ambitie van ERM is om een samenhangende en sector-dekkende structuur van richtlijnen voor onderhoud en restauratie monumenten tot stand te brengen. Inmiddels bestaat er voor vele onderdelen van het exterieur van gebouwde monumenten een richtlijn. Daarnaast is ook de stap gezet naar richtlijnen voor branches gespecialiseerd in het bestrijden van schimmels en insecten, onderhoud en restauratie van groen erfgoed, en van klinkend erfgoed. Eind 2016 waren 22 BRL-en en URL-en van kracht.

Gecertificeerde bedrijven konden vorig jaar bij vijf certificerende instellingen terecht voor een audit ter beoordeling van aanvragen voor certificering en ter continuering van deze certificaten. Dat waren Hobéon Certificering, Kiwa Nederland, SKH, Stichting Keurmerk Branches en SKG-IKOB Certificering. Het aantal gecertificeerde bedrijven is in 2016 opnieuw toegenomen. Voor een aantal (nieuwe) regelingen moet de certificering nog op gang komen. Waren er begin 2015 ca 120 bedrijven gecertificeerd, eind 2016 was dat aantal gestegen naar 150. Ook in 2017 zal dit aantal toenemen, zo is de verwachting. Voor die URL-en BRL-en (en daarmee de gecertificeerde bedrijven) was veel belangstelling in 2016. Per dag bezochten meer dan 200 ‘unieke bezoekers’ de website www.stichtingERM.nl. Ook de specifieke website www.monumententoezicht.nl werd vaak bezocht, meer dan 100 ‘unieke bezoekers’ per dag.

Impressie van het Centraal College van Deskundigen ERM

Drie tot vier keer per jaar komt het Centraal College van Deskundigen Restauratiekwaliteit (CCvD) bijeen om zich met name over nieuwe of aangepaste beoordelings- en uitvoeringsrichtlijnen uit te spreken. De samenstelling van het CCvD is breed; alle partijen die bij de kwaliteit van restauraties betrokken zijn, zijn in het college direct of indirect vertegenwoordigd. Naast brancheorganisaties zijn opdrachtgevers en overheden. Professor Rob van Hees is de onafhankelijk voorzitter.
De vergadering van 16 juni jl. was op locatie, in de directiekeet naast de grootscheepse restauratie van het rijksmonumentale complex Het Schip in Amsterdam. Nadat er afscheid was genomen van Martinus van Milt en Jan Roest, die beiden hun statutair vastgelegde zittingstermijn hadden voltooid, werd de voordracht voor een hunner opvolgers, Berrie Endevoets, aangenomen. Vervolgens boog het college zich over een negental agendapunten, waaronder het Jaarverslag 2016 en het vaststellen van verschillende BRL-en en URL-en.

Daarbij kwam tweemaal de Restauratieladder uitvoerig aan de orde. Eerst naar aanleiding van het concept Jaarverslag, waaruit bleek dat zeker bij aannemers nog nauwelijks wordt gewerkt met de te maken keuzes die de ‘ladder’ adviseert. Met betrekking tot het leren denken in termen als imiteren en kopiëren is er dus nog een wereld te winnen, werd opgemerkt. Verwacht werd dat hierin, mede door het nu tot stand gekomen Modelbestek Restauratie, spoedig verandering gaat komen. De belangstelling voor deze eigen vorm voor het bestekschrijven is groot, getuige ook de grote opkomst bij de presentatie van het Modelbestek Restauratie in april van dit jaar. Later in de vergadering kwam de Restauratieladder zelf nog aan de orde. Een aantal termen en begrippen werden scherper gedefinieerd en de toepassing van de ladder op verschillende restauratieonderdelen werd gepreciseerd. Nadat verschillende URL-en en BRL-en werden vastgesteld of voor een openbare reactieronde ter inzage werden gelegd, kwam ook de samenwerking met de roerend erfgoed sector ter sprake. ERM gaat samen met de Stichting Restauratoren Register werken aan onder andere een Register en aard en wijze van certificering voor inschrijving van restauratoren daarin.

Na de vergadering en een lunch verzorgde Cisca van der Leeden, Senior Project Manager bij woningstichting Eigen Haard, eigenaar van Het Schip, een presentatie over de grote restauratie van dit complex. Daarna konden de leden, voorzien van veiligheidshelm en dito schoenen, de steiger op om met eigen ogen de kennis en kunde te aanschouwen waarmee dit ‘Paleis voor de arbeiders’ uit de eerste decennia van de vorige eeuw in volle glorie wordt hersteld.

Met dank aan Monumententoezicht.nl

‘Dank aan de tool die de ERM-site Monumententoezicht.nl is’, zegt Claudia van ’t Slot, coördinator/inspecteur Team Stadshart gemeente Amsterdam. ‘De wet- en regelgeving voor monumentenzorg mag nog zo eenduidig in elkaar lijken te zitten, de praktijk is vele malen weerbarstiger. Het is opvallend hoezeer gemeenten de wetgeving interpreteren en hoezeer zelfs binnen gemeenten, tussen inspecteurs onderling, de verschillen groot kunnen zijn. De praktische vertaalslag van wat de wetgever bedoelde ontbreekt, of beter gezegd ontbrak, want juist daarin voorziet de tool Monumententoezicht’.
Haar bij de gemeente Steenwijkerland werkende collega Eddie Koopmans vult aan: ‘De tool is met name goed voor inspecteurs en toezichthoudende ambtenaren die een algemeen takenpakket hebben, waar monumenten dus een onderdeel van zijn. Zij – en daar zijn er helaas steeds meer van – moeten het doen zonder specialistische kennis. Maar ook voor de specialisten is de tool zeer functioneel, alleen al omdat je soms op een hectische plek komt waar het lastig is het gehele overzicht goed te bewaren. De tool helpt je dan om geen stappen of zaken te vergeten’.

Vergunningvrij of niet?
Claudia van ’t Slot geeft als voorbeeld een voorgenomen vervanging van het voegwerk in een monumentale gevel. ‘Met alleen de regelgeving in de hand is het vaak heel lastig het moment te bepalen dat er nog sprake is van vergunningvrij onderhoud of dat er een vergunning moet worden aangevraagd. De tool geeft dat heel exact aan: “Als richtlijn kan worden aangehouden dat vervangen per gevel tot ca. 25 procent tot een maximum metselwerkoppervlakte van 15 vierkante meter. Wanneer er meer dan 25 procent van het voegwerk wordt vervangen is er geen sprake meer van plaatselijk herstel. Ook vergunningsvrije werkzaamheden moeten voldoen aan de onder restauratie-technische toets geformuleerde minimale kwaliteitscriteria. Tegen excessen kan worden opgetreden op basis van het algemene beschermingsartikel (artikel 11, lid 1 Mw)”.
Het komt voor’, vertelt zij, ‘dat je als inspecteur niet alleen in discussie komt met de opdrachtgever of de aannemer, maar zelfs met je eigen collega’s. Juist deze zo praktisch opgestelde richtlijnen in de tool Monumententoezicht kunnen dat soort gesprekken voorkomen. Per slot van rekening hebben we onze handen al vol aan niet-wetende, of zich als niet-wetende opstellende opdrachtgevers en helaas ook nog heel veel vooral kleine aannemers die zeggen geen idee van de kwaliteitsrichtlijnen te hebben, zoals die binnen ERM zijn opgesteld’.

Weg vinden naar kwaliteit
‘Dat is het makkelijke’, vult Eddie Koopmans aan. ‘Je hoeft dankzij de tool niet op een “gevoel” af te gaan. Je hebt alle gegevens op bijvoorbeeld de iPad bij de hand. Daarmee sta je veel sterker in een eventuele vervelend verlopende discussie’. Hij is blij te zien dat ook aannemers en architecten gebruik maken van de tool. ‘Het leidt ertoe dat vooral ook de kleinere bedrijven, die niet altijd goed zijn geïnformeerd, op die manier de weg vinden naar de uitvoeringrichtlijnen, die zo’n belangrijke rol spelen bij het behoud van de restauratiekwaliteit’.

De tool Monumententoezicht, is ontwikkeld door de stichting ERM en heeft de basis gelegd voor het landelijk Platform Monumententoezicht. Dit Platform is bedoeld voor (gemeentelijke) medewerkers die belast zijn met het toezicht op werkzaamheden aan monumenten. Het Platform wordt gesteund door de Federatie Grote Monumentengemeenten en de Vereniging van Bouw- en Woningtoezichtambtenaren. Eddie Koopmans vindt de samenhang tussen de tool, de uitvoeringsrichtlijnen en de praktijkbijeenkomsten van het platform van zeer grote waarde. ‘Die bijeenkomsten bijvoorbeeld zijn zeer praktijkgericht, waar je echt veel aan hebt’.

Juridische- en restauratietoets
Monumententoezicht.nl is vooral informatief voor bouwkundig onderlegde toezichthouders en juridisch medewerkers die niet dagelijks met een monument te maken hebben. Zij worden op een praktische en heldere wijze begeleid bij het toezichthouden. Daarbij wordt steeds onderscheid gemaakt tussen een juridische toets en een restauratie-technische toets. De site geeft aan op welke handelingen aan constructies, gevels, ramen en deuren, daken en interieur het toezicht zich richt en op basis van welke criteria geoordeeld kan worden. En vervolgens welke interventies mogelijk zijn, waarbij de website zich overigens met name richt op de bestuursrechtelijke handhaving.
De website is voorzien van een rapportagetool die het werk een stuk gemakkelijker maakt. De bevindingen op locatie kan de toezichthouder verzamelen in een e-mailbestand en verzenden naar zijn eigen adres of naar bijvoorbeeld een collega. Terug op kantoor zijn dan alle basisgegevens beschikbaar om te verwerken in een volledig toezichtrapport.

Om droevig van te worden
Claudia van ’t Slot heeft nog een goed voorbeeld. ‘Bij een Rijksmonument in het centrum van Amsterdam was flink wat houtwerk van de gevel aangetast. Datzelfde houtwerk is rond 2007 ook al vernieuwd, maar slecht onderhouden en vermoedelijk qua detaillering niet goed afgewerkt. Het zijn tenslotte slechts panelen die in de gevel zijn uitgelijnd met de kozijnindeling.

Maar bij een rijksmonument ga je geen grenen door meranti vervangen. Kijk hier voor meer informatie. Daarnaast is de wijziging van de detaillering die je hier ziet, er een om heel droevig van te worden. Hier hebben we de werkzaamheden dan ook stilgelegd en moet de eigenaar dus op zoek naar een goede ambachtsman, die dit kan namaken/herstellen en zo kan plaatsen dat het niet weer op korte termijn wordt aangetast.’

Enkele veelgestelde vragen en hun antwoord

Welke bedrijven mogen het logo Erkende Restauratiekwaliteit voeren?
Alleen bedrijven die gecertificeerd zijn volgens een ERM-richtlijn mogen het logo Erkende Restauratiekwaliteit voeren. U kunt de gecertificeerde bedrijven hier vinden.

Bij wie moet ik zijn als ik twijfel of een bedrijf wel terecht het logo Erkende Restauratiekwaliteit gebruikt?
Als u twijfelt of een bedrijf of persoon wel terecht het logo Erkende Restauratiekwaliteit gebruikt, neem dan contact op met de Stichting ERM. Zij kunnen nagaan wat er aan de hand is en zo nodig (eventueel met juridische middelen) optreden.

Wat als een gecertificeerd bedrijf volgens mij geen goed werk levert?
Bent u als opdrachtgever niet tevreden over de geleverde kwaliteit en vindt u dat het erkende bedrijf uw klacht niet op adequate wijze afhandelt? Dan kunt u bij de certificerende instelling een gemotiveerde klacht indienen die door de instelling onderzocht zal worden. Welke organisatie dat is, verschilt per erkenningsregeling. Op de ERM-site vindt u steeds bij de erkenningsregeling vermeld welke organisatie de audits uitvoert.