Restauratie-ethiek grondslag vergunningverlening gemeente Rheden
Wie een monument heeft gekocht wil graag snel aan de slag, heeft een heleboel dingen om over na te denken en is niet meteen vanaf het begin helemaal ingevoerd in alle keuzes die gemaakt moeten worden bij een grondige restauratie. In de gemeente Rheden is het kader voor vergunningverlening daar nu precies op ingericht.
Het Uitvoeringskader Erfgoed Rheden 2022 zoals het document officieel heet is voortgekomen uit de ervaringen en de filosofie van Martijn Andela, Adviseur Erfgoed en DuMo-coach bij de gemeente, en zijn collega’s. Met ervaringen in dienst van de grote monumentengemeenten Amsterdam, Delft en Leiden en in de praktijk in Rheden is het document gestoeld op veel praktijkvoorbeelden en contacten met de monumenteneigenaren. Basisprincipes die ook voortkomen uit de ERM-richtlijnen staan centraal.
Het voormalig Kuuroord Laag-Soeren - foto: gemeente Rheden
Hoofdstuk één is, anders dan je zou verwachten, een inleiding in de beginselen van de ethiek van restaureren, met bekende termen zoals: ‘Behoud gaat voor vernieuwing’ en ‘Respecteer de ontwikkelingsgeschiedenis’.
'We nemen de lezer mee in de ethische keuzes die gemaakt worden bij restauratie. Dat kan ook per pand verschillen. Er is een groot verschil in de afwegingen die je maakt bij een villa in het groen of bij een grachtenpand in een centrum van een stad. In het laatste geval kan het zo maar zijn dat je kritischer staat tegenover het spiegelende effect dat sommige isolerende glas-soorten hebben. Als je mensen meeneemt in dat verhaal, worden keuzes ook duidelijker’, zo duidt Martijn Andela.
Communiceren is informeren, maar ook mogelijk maken wat mogelijk is. Interessant is de ambtelijke toestemming die na toetsing aan het uitvoeringskader voor meer ondergeschikte werkzaamheden kan worden gegeven. “Een aantal gemeenten zoals Delft werken daar al mee. Het is een lijst van werkzaamheden die met ambtelijke toestemming uitgevoerd kunnen worden. De regels voor dit alles zijn verankerd in rijksregelgeving. Zo op het eerste oog is er dus weinig ruimte om hierin wat te veranderen. Dat is jammer want een strikte toepassing van de vergunningplicht is niet altijd zinvol. Dat geldt bijvoorbeeld voor plannen waarvan op voorhand duidelijk is dat de monumentale waarden er niet door worden aangetast. In die gevallen voegt de vergunningplicht niet veel toe aan de instandhoudingsopgave. Voor eigenaren betekent het echter wel extra werk en kosten en voor de gemeente ook. We maken daarin ruimte door sommige zaken uit te zonderen. Denk daarbij aan het vervangen van vloerbalken, achterzetbeglazing of het weghalen van een modern dakraam”, zo vertelt hij verder. De toets geeft ambtenaren ruimte om in het veld beslissingen te nemen zonder een vergunningprocedure op te starten.
“Of het gaat samen. We merken dat nieuwe eigenaren van monumenten snel aan de gang willen. We kunnen dan samen kijken welke werkzaamheden in een vergunningstraject worden bekeken en welke kunnen worden afgedaan met een ambtelijke toets waardoor er al gestart kan worden met deelwerkzaamheden, zoals bepaalde verduurzamingsmaatregelen.”
Bladerend door het Uitvoeringskader Erfgoed Rheden 2022, en het meer interne Toetsingskader Vergunningplicht, ademen allebei de documenten de filosofie van de ERM-richtlijnen. Dat klopt, zo vertelt Martijn Andela: “We hadden eerst in gedachten de richtlijnen helemaal integraal te gebruiken, maar die blijken te uitvoerig voor de eigenaren. Dus we hebben onze eigen technische richtlijnen opgesteld en verwijzen waar nodig door naar de ERM-richtlijnen. Bijzonder om te noemen is de verplichting die we hebben gesteld bij het werk aan oude gevels. Dat mag binnen deze kaders alleen maar gedaan worden door ERM-gecertificeerde of bedrijven die gebruik maken van de Kennis en Kunde regeling. Dit omdat het werk aan gevels zo zichtbaar en doorgaans technisch onomkeerbaar is.”
Het Uitvoeringskader is nu een ruim een jaar in gebruik. “In de praktijk werkt het goed. Het helpt ons in het contact met de eigenaren van de monumenten. Ook werken we aan een handboek met richtlijnen voor verduurzaming, want daar merk ik dat er nog veel behoefte aan goede kaders is”.
U kunt het Uitvoeringskader Erfgoed Rheden 2022 hier downloaden.